DİJİTAL
30
yorlar. Kendi koydukları kurallar ile diğer
şirketlerden edindikleri veri sayesinde kendi
pazar güçlerini artırıyorlar. Öte yandan bu on-
line aracı platformlarda faaliyet gösteren şirket-
ler oyunun kurallarının neye göre konulduğunu
bilme veya bu kuralları pazarlık etme şansına da
sahip değiller. Adeta bir “kabul et ya da ayrıl” me-
kanizması işliyor. Özellikle küçük ve orta ölçekli
şirketler için ise bu platformlardan ayrılmak pi-
yasadan ayrılmak neredeyse eşdeğer. Geleneksel
(dijital olmayan) ticari hayatın kuralları hem ulu-
sal hem de uluslararası hukuk kuralları ile belir-
li ve açık. Bu konuda yüzlerce yıllık içtihatlar
da uygulamaya yön verici nitelikte. Örne-
ğin, 15. Yüzyılda İngiltere’de iskambil
kağıdı ithalatına yönelik kraliçe ta-
rafından verilen tekelin, özgürlüğe
aykırı bulunarak kaldırılmasına dair mahkeme kararında
olduğu gibi (Agency, 2013). Ancak tıpkı iş ilişkilerinde ol-
duğu gibi, ticari ilişkilerde de özellikle rekabete dair yürür-
lükteki kanunlardaki boşluklar neredeyse tekel haline gel-
miş olan ve ticari hayatta mecbur olduğumuz platformların
başlarına buyruk davranmasına yol açıyor. Şeffaflığa aykırı
şekilde tek taraflı olarak değiştirdikleri kullanıcı kuralları
üzerinden kendi varlıklarını daha da güçlendiriyorlar. Or-
Görsel www.shutterstock.com sitesinden alınmıştır.
taya çıkan sonuç, hukuk sistemi içinde bir başka hukuku
sistemi adeta. Geçtiğimiz aylarda, AB Komisyonu ta-
rafından Amazon aleyhine, elektronik satış piyasa-
sında rekabet kurallarını ihlal ettiği iddiası ile bir
soruşturma açıldı. Bu soruşturmanın temel argü-
manı, elektronik satış platformu olan Amazon’un
hem satıcı hem de bağımsız satıcıları bir araya
getiren bir aracı olarak faaliyet göstermesi ve
bu şekilde elde ettiği veri sayesinde kendi
pazar payını haksız şekilde güçlendirmesiy-
di (Ozan Özparlak, 2019).
AB Hukukunda bu konuda son yıllardaki en
önemli gelişme, 11 Temmuz 2019 tarihli AB
Resmi Gazetesinde yayınlanan 2019/1150 sa-
yılı Online Aracı Hizmetlerin İşletme Kullanıcı-
ları için Şeffaflık ve Hakkaniyet Sağlanmasına Dair Tüzüğün
kabulü oldu. Anılan Tüzük ile online aracı hizmet sağlayan
platformların işletme kullanıcıları ile arama motorlarının
kurumsal internet sitesi kullanıcıları için şeffaflık, adil uy-
gulama ve etkili tazmin olanaklarının sağlanması amaçlan-
maktadır.
Tüzük, hem AB sınırları içerisinde kurulmuş olan, hem de
bu platformlar aracılığı ile AB’de bulunan tüketicilere ürün