1- Ambarın Başını Tutanlara
Güvenebilmek
Bir yanda, dijital devrimin algorit-
maları ile izlenen ve insan erişiminin
neredeyse olanaksız olduğu Norveç/
Svalbard’daki “kıyamet ambarı” ola-
rak nitelendirilen tohum deposu, öte
yandan 12 bin yıl önceki tarım dev-
riminde Mezopotamya’da kurulmuş,
erişime açık bir ortak tahıl ambarı.
İlkinin içinde hangi tohumdan ne
kadar olduğunu ve olası kıyamet se-
naryolarında kime ne şekilde dağıtı-
lacağını bilmiyoruz. Oysa, 12 bin yıl
önceki ambarda her çiftçinin sakla-
dığı tahıl miktarı belirliydi ve yazının
ilk şeklini de bu kayıtlar oluşturmak-
tadır (Varoufakis, 2013). Bu iki am-
bar arasındaki temel fark “şeffaflık
”tır. Şeffaflığın var olup olmamasına
bağlı olarak değişen sonuç ise, “gü-
ven”. Şeffaflık, saydamlıktır (TDK).
Bir cama baktığınızda arkasında ne
olduğunu kolaylıkla görebilirsiniz.
Ticari ilişkilerde ise bu terim, gizlilik
olmadan sürdürülen ve bu sayede
insanların adil ve dürüst oldu-
ğuna güven duydukları du-
rumu ifade eder (Camb-
ridge
Dictionary).
Karmaşık bir yapıya
sahip olan akıllı ve
otonom sistem-
lerin beslen-
dik-
leri veri setleri ile hedeflenen sonuca
ne şekilde ulaştıklarını bilebilmek ol-
dukça zordur. Bu durum “kara kutu”
sorunu olarak adlandırılmaktadır.
Geleneksel ilişkilerde dahi şeffaflık,
hukuk güvenliğini ve genel olarak
sisteme güveni sağlayan önemli bir
araçken, bu denli karmaşık teknolo-
jiler ile dönüşen ilişkilerde temel bir
etik ilke olarak karşımıza çıkması şa-
şırtıcı değildir. melere temel alındığına da tanıklık
etmeye başladık. Bu yazımızda AB’de
bu yıl yayınlanan bir tüzük eşliğinde
“şeffaflık” ilkesini değerlendireceğiz.
Amacımız, hem dijital ekonomide
oldukça yankıları olacak bu yeni dü-
zenlemeyi ana hatları ile aktarmak
hem de yasal bir dayanak olarak
şeffaflık ilkesinin dijital ekonomiye
nasıl yön vereceğini (ya da vermesi
gerektiğini) gözler önüne sermek.
Bu yıl içerisinde kamuoyu ile paylaşı-
lan ILO Çalışmanın Geleceği Raporu
(2019), AB Güvenilir Yapay Zeka için
Etik İlkeler Raporu (2019), Elektrik
ve Elektronik Mühendisleri Enstitü-
sü Akıllı ve Otonom Sistemlerde Etik
Uyumlu Tasarım Rehberi, OECD Ya-
pay Zeka İlkeleri (2019), Pekin Yapay
Zeka İlkeleri (2019), UniGlobalUnion
Sendikalar Birliği Yapay Zeka Etik İl-
keler (2019) metinlerinin tümünde
ortak bir etik ilke olarak şeffaflık yer
almaktadır. Bu ilke görüşümüze göre
diğer ilkelerin sürdürülebilir şekilde
uygulanabilmesinin ve denetiminin
de ön koşuludur. Şeffaflık ilkesi-
nin Avrupa Birliği (AB)
hukukunda
yeni
yasal düzenle- 2- Dijital Ticari İlişkilerde Şef-
faflık ve Online Aracı Platform-
lara Dair 2019/1150 Sayılı AB
Tüzüğü
Görünür olmak, günümüzde ticari
olarak ayakta kalabilmenin neredey-
se ön koşulu. Sanal varlığınızın hac-
mi, işinizin ekonomik değerini be-
lirliyor. Arama motorlarında kaçıncı
sırada çıktığınız, iş hacminizi işinizi
ne kadar iyi yaptığınızdan daha be-
lirleyici olabiliyor. Bu nedenle, ara-
ma motorları ve online aracı servis
platformlarında üst sıralarda yer ala-
bilmek ve varlığınızı koruyabilmek
zorundasınız. Online aracılık hizmeti
sağlayan platformların varlıklarını
sürdürebilmeleri ise ev sahipliği
yaptıkları şirketler sayesinde
edindikleri tüketici verileri.
Sorun şu ki, aracı platform-
ların kendileri de kimi
zaman satıcı olarak kar-
şımıza çıkıyor ve satış
verisinin hakimi ola-
rak tekelleşebili-
29