SORUNU MU BESLİYORSUNUZ?
Sorumlu iş modelini benimseyen şirketler sorunun par-
çası olmak yerine çözüm tarafında olmayı tercih etmiş
şirketlerdir. Örneğin bir lisansın alınması için “herkes
öyle yaptığından” ya da “böylesi daha kolay olduğundan”
rüşvet vermeyi tercih eden şirket, bunu hissetmese de,
dünyadaki adaletsiz gelir dağılımının, doğal kaynakların
verimsiz kullanımının, adaletsiz rekabet ortamının ve
daha birçok sosyal sorunun oluşmasına ve sürmesine
sebep olan yolsuzluğa destek vermekte, bu davranış bi-
çimini beslemekte olduğunu unutmamalıdır.
Günümüzde şirketler sorumlu iş modellerini benimse-
mek ve etik standartlara uygun çalışmak yönünde her
zaman olduğundan daha fazla sorgulanır hale geldiler.
Her ne kadar kârlılık, istihdam, üretim ve maliyet hâlâ
bir işi tanımlarken kullandığımız ana kriterler olsa da her
şirketin bir dünya vatandaşı olduğu ve içinde bulundu-
ğu topluma karşı sosyal ödevleri de olduğu genel kabul
görmüş bir gerçektir. Yüksek kâr arayışının ve ekonomik
başarının etik değerlerden vazgeçmek, dünya kaynakla-
rını sorumsuz tüketmek ve toplumsal adaleti zedelemek
pahasına olamayacağının yavaş yavaş anlaşıldığı bir dö-
neme giriyoruz.
Klasik anlamda, bir girişimin başarısı ve hayatta kalması
gelirler ile giderler arasındaki farkın gelirler lehinde ol-
masına bağlıdır. Sorumlu iş modeli ise tekrarlanabilir veri-
min, sürekliliğin sağlanması ve sürdürülebilir olması bakı-
mından gelir-gider farkına farklı bir anlam yükler. Kârlılık,
verim artırma yönündeki Ar-Ge çalışmalarını besleyecek,
şirketin sosyal vatandaşlık görevlerini yerine getirmesine
yetecek, etkin kaynak kullanımı programları ile dünya kay-
naklarını verimli kullanacak teknolojileri geliştirecek veya
adapte edecek yani üretiminin uzun vadeli “gerçek maliye-
tini” karşılayacak seviyede olmalıdır. 4
SORUMLU İŞ MODELİNİN ŞİRKETE FAYDALARI
Sorumlu iş modelinin bir şirkete olan katkı ve faydalarından
önde gelen bazıları şu şekilde sıralanabilir:
1. RİSK KONTROLÜ
Tüm hukuki mevzuata harfiyen uyan bir şirket bile etik dışı
davranışlarla ilgili iddialara hedef olabilir. Taciz ve mobing,
kalite standartlarına uyumsuz üretim ve hizmet, alt yükle-
nici, temsilci ya da tedarikçilerin uyumsuz davranışları vb.
Bir etik ve uyum programı ile yönetilen şirketler, hukuk ala-
nı içinde kalan ve kalmayan riskleri tanımlar ve ilgili prose-
dürleri uygulayarak risklerin etkin kontrolünü sağlar.
2. MALİYET KONTROLÜ
Etik yönetimi, şirket kaynaklarının verimli kullanımı, yol-
suzlukla mücadele, uyum gibi operasyon giderlerini direkt
etkileyen unsurlarla ilgili prosedürler içerir ve tüm personel
için günlük operasyonlarda karşılarına çıkacak açmazlarda
doğru kararı vermelerine destek olur.
Yakalanma ve ifşa olma sonucunda oluşac ak itibar kaybı,
tazminatlar, hukuki takibata harcanacak maddi kaynaklar
ve işgücü de hesaba katıldığında etik iş yapmanın etkin
gider yönetimi için vazgeçilemeyecek bir idari yöntem ol-
duğu açıktır.
3. PERSONEL VE TEMSİLCİLERİN ETİK DIŞI
DAVRANIŞLARINDAN KORUMA
Hiç de hoş olmayan ve genellikle yüzleşmesi zor olan bir
konu da olsa her şirketin kendi çalışanları tarafından ka-
sıtlı olarak kayba uğratılma riski oldukça yüksektir. Şirket
varlıklarının etik ve yetki dışı kullanımı, çalışma zamanının
verimsiz kullanımı, şirket varlıklarının özel ihtiyaçları karşı-
lamada kullanımı ve zimmete geçirme bu durumun en çok
karşılaşılan örnekleri arasındadır. Amerikan şirketleri, gelir-
lerinin %6’sını bu tip personele bağlı etik ihlaller nedeniyle
kaybetmektedir.
Bir etik ve uyum programı bu tip etik ihlallerinin kontrolü,
denetimi, tespiti ve cezalandırılmasına yönelik prosedürleri
içerir.
4. PERFORMANS, ÜRETKENLİK VE REKABET
GÜCÜNÜN ARTIRILMASI
Etik bir şirket, tüm çalışanları tarafından paylaşılan bir kültür
haline gelmiş etik değerlere uyum ikliminin oluşmasını sağlar.
Çalışanların şirkete, istemli ya da istemsiz olarak verebile-
cekleri zararın azaltılması ancak bu kültürün yaşatılması ile
mümkündür. Denetçiler buna “görünmez tasarruf” derler.
Etik şirketler bu idare biçimini tedarikçilerine de yansıtırlar.
Tedarikçilerinde belli standartlar arar, bu standartlara uy-
gun olmayan tedarikçiyi güvenli tedarik listelerine almazlar
ve hammadde temininin düzenini sağlarken, etik politika-
larının tedarikçilerine de yansımasını sağlarlar.
5. SERMAYE, KREDİ VE YABANCI YATIRIMA ULAŞIM
Etkin ve kararlı bir etik yönetimi ile buna uygun bir ku-
rumsal risk yönetim sisteminin varlığı, şirketi bankalar,
kurumsal yatırımcılar ve büyük şirketler için daha cazip
kılar. Bu üç grup da, yatırım yapmak ya da kredi vermek
aşamasında şirketin iyi yönetildiğine, kontrol ve denetim
mekanizmalarının etkinliğine yönelik denetlemelerini “due
diligence” yaparlar ve yatırımın riskini değerlendirirler. Etik
programının varlığı ve işlerliği, bu denetim sırasında ele alı-
nan önemli bir şirket değeridir.
Yeni bir coğrafyada yatırım yapmak isteyen büyük şirketler,
şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkelerine uyan itibarlı şirket-
lerle ortaklık imkânı ararlar. Etkin etik yönetimi, bu kaynak-
lara ulaşmayı kolaylaştırdığı gibi, şirketin risk değerlendir-
mesinde olumlu neticeler alınmasına neden olacağından,
düşük faizle borçlanma ya da uygun ortaklık anlaşmaları
gibi avantajlar sağlar.
35