DÜN - BUGÜN
Ahilik ve Etik Kodun Tarihsel İzleri
46
Çoğu zaman, iş ahlakı ve etiğinin,
tamamen modern zamanların
eseri olduğunu düşünme
eğilimindeyizdir. Ancak tarihe
ve yaşadığımız topraklara biraz
daha dikkatli bakınca, etik
kaide ve kodların, yüzyıllar
öncesinden bugüne uzanan bir
tarihsel sürekliliğinin olduğunu
rahatça görebiliyoruz. Osmanlı
döneminin ötesine uzanan
Ahilik geleneği ve pratiği,
dönemin etik beyannameleri
olarak kabul edebileceğimiz
Fütüvvetnamelerle birlikte ele
alındığında bugüne dair çok
önemli şeyler söylüyor.
Yazı: Ali Cem Gülmen
O
smanlı esnaf teşkilatının
etik değerlerine ait temellerinin büyük ölçüde, 13. ve
14. yüzyıllarda Anadolu’da
görülmeye başlayan Ahilik teşkilatına dayandığı
kabul edilir. Ahilik teşkilatı, Türk esnaf ve
sanatkârlarını düzenli bir birlik altında toplayarak sanat ve ticaret ahlakını şekillendiren bir örgütlenme olarak tanımlanabilir.
Göçmen Türkmenleri iş ve meslek sahibi
yaparak, şehir hayatına geçmelerinde ve
toplumsal hayata uyum sağlamalarında
önemli roller üstlendiği söylenebilir1.
Arapça kökenli bir kelime olan Ahi’nin sözlük anlamı “kardeşim” demektir. 13. yüzyılın ilk yarısından başlayarak 20. yüzyılın
başlarına dek Anadolu şehir, kasaba ve hatta köylerindeki esnaf ve zanaat kuruluşlarının eleman yetiştirme, işleyiş ve kontrollerini düzenleyen en önemli kurumdur.2
Ahilik konusunu daha iyi anlamak için, geçmiş zamanların etik beyannamesi de
olarak kabul edebileceğimiz Fütüvvetna-
meleri incelemek oldukça yararlı olacaktır.
Osmanlı Devleti’nde de Fütüvvetnameler,
özellikle 13. yüzyıldan başlayarak, Ahilik
teşkilatı çerçevesinde, mesleki nitelikteki
nizamnameleri ifade eden bir anlam kazandı.3 Ahilik teşkilatının amacının, üyelerini
erdemli insanlar olarak eğitmek olduğu
düşünüldüğünde, Fütüvvetnamelerin de,
erdemli olabilmek için nelerin yapılması
gerektiğini öğreten kitaplar olarak kabul
edilmesi gerekir.4
Ünlü Nakkaş Vehbi
Hüseyin’in 1720
şenliklerini anlatan
minyatüründe, mum
ve berber esnafının
geçişi...