YOLSUZLUK ALGISI DA ÖNEMLI
Yolsuzlukla ilgili önemli ölçüm ve endekslerden
biri de Uluslararası Şeffaflık Derneği’nin 1995’ten
beri her yıl yayınladığı Yolsuzluk Algı Endeksi
Raporu (Corruption Perceptions Index). Yolsuzluk Algı Endeksi’nde ülkeler, kamu hizmetlerinde
algılanan yolsuzluk düzeyine göre puanlanıyor ve
sıralanıyorlar.
Endekse göre sıralamada yolsuzluk algısının en
az görüldüğü ülkeler; Danimarka (92 puan), Yeni
Zelanda (91 puan) ve Finlandiya (89 puan). Yolsuzluk algısının en yüksek olduğu ülkeler ise 8
puanla Kuzey Kore ve Somali olarak görülüyor.
En fazla gelişme gösteren ülkeler Afganistan,
Fildişi Sahili, Mısır, Ürdün ve Mali olurken Yolsuzluk Algı Endeksi’nde en çok gerileme gösteren ülkeler ise Angola, Çin, Malavi, Ruanda ve
Türkiye oldu.
Yolsuzluk sıklığı veya miktarı ne olursa olsun, gerçek bedelinin hesaplanması çok zor için araştırmada “algı faktörü” kullanılıyor. Politik skandallar, yolsuzluk soruşturmaları ve davaları algılama
haricinde de somut veriler sunabilmesi mümkün.
Fakat basın özgürlüğü ve yargı sisteminin tarafsızlığı gibi faktörler, bahsedilen somut verilerin
doğruluğu ve tarafsızlığı konusunda bazı şüphelere yol açabiliyor. Bu sebeple genel algının yolsuzlukların değerlendirilmesi konusunda güvenilir
bir kıstas olduğu düşünülüyor.
Yolsuzluk Algı Endeksi ile Trace Matrix’in en büyük farkı ise araştırılan konularda ortaya çıkıyor.
Yolsuzlukların boyutları konusunda kamu sektöründe ihtiyaç duyulan niceliksel yaklaşımı getiren
Yolsuzluk Algı Endeksi, iş dünyasındaki riskleri
değerlendirme kapsamında ancak sınırlı ölçüde
kullanılabiliyor.
Yolsuzluk Algı Endeksi, algı tabanlı verilere daha
çok önem verirken, gerçek rüşvet tecrübelerine daha az vurgu yapabiliyor. Yine Yolsuzluk
Algı Endeksi’nde ülkelerdeki yolsuzluk sorunu
hakkında genel bir puanlama yapılırken, Trace
Matrix’de çeşitli sahalardaki rüşvet riskleri ayrı
ayrı ölçülüyor ve bu ölçümlere göre bir puanlama
sistemi kullanılıyor. 4
Trace Matrix’in ayrıntıları için:
http://www.traceinternational.org/trace-matrix/
Yolsuzluk Algı Endeksi’nin ayrıntıları için:
http://www.transparency.org/cpi2014
43
Yolsuzlukta Kim Önde?
Trace Matrix’de ülkelerin puanları en az riske 1, en çok
riske 100 olarak veriliyor. Türkiye’nin 51 risk puanıyla
197 ülke arasında 70. sırada olduğu listede rüşvet
riskinin en az olduğu ülkeler İrlanda (20), Kanada
(22), Yeni Zelanda (23), İsveç (23), Finlandiya (24)
ve Singapur (26) olarak sıralanıyor. Rüşvet riskinin
en çok olduğu ülkeler ise Nijerya (97), Yemen (94),
Angola (94), Özbekistan (92) ve Kamboçya (89) olarak
görülüyor.
Çalışma alanlarına göre ülkeleri sıralamak gerekirse;
iş dünyasının devlet ile ilişkilerinde Singapur en az
riske sahip olan ülke iken, onu İsveç, Finlandiya,
Yeni Zelanda ve İrlanda izliyor. Rüşvet ve yolsuzlukla
mücadele mevzuatı ve uygulamaları alanında ilk
sıralarda gerek ekonomik gerek sosyal, gerekse coğrafi
olarak birbirinden çok farklı ülkeler bulunuyor: G. Kore,
Moldova, Malavi, G. Afrika, Tacikistan.
Kamu Hizmetlerinde şeffaflık alında ilk 5’te yer alan
ülkeler ise ABD, Japonya, G. Kore, Letonya ve Gürcistan.
Sivil Toplumun gözetim kapasitesinde ise Almanya ilk
sırada yer alırken, onu İrlanda, ABD, Kanada ve Japonya
takip ediyor.
Türkiye’nin karnesini başka ülkelerle mukayeseli olarak
incelersek rüşvet ve yolsuzlukla mücadele mevzuatı ve
uygulamaları konusunda Türkiye 21 puan ile düşük
bir riske sahip olarak gözüküyor. Aynı konuda ABD 23,
Yunanistan 44, Rusya 27 puana sahipler.
İş dünyasının devlet ile ilişkilerinde ise 41 puan ile
Türkiye ortalama bir riske sahip. Aynı konuda İsveç 9,
Birleşik Arap Emirlikleri 21, Fransa 32, Yunanistan 69
puana sahipler.
Kamu hizmetlerinde şeffaflık konusunda ise Türkiye’nin
57 puanı bulunuyor. ABD bu konuda 1 puan ile en az
riske sahip ülke konumunda. Japonya 6, Fransa 27,
İtalya 39 ve Suudi Arabistan ise 59 puana sahip. Sivil
Toplumun gözetim kapasitesi konusunda ise Türkiye 54
puanda. Almanya aynı konuda 1, ABD 7, Yunanistan
31, Brezilya 42 ve İran 57 puana sahip.