14
Görsel www . freepik . com sitesinden alınmıştır .
ETİK
Aynı bu örnekte olduğu gibi Homeros’un ölümsüz eseri
Odysseia destanında kahraman Odysseus gemisinin kap-
tanı olarak zorlu bir yolculuğa çıkacaktı. Odysseus savaşçı
adamları ile birlikte gemisiyle Siren kayalıklarına yaklaşır-
ken, Tanrıça Kirke onu uyardı;
“Odysseus, sirenlerden (denizkızı gibi görünüp insanları
kandıran canavarlar) sakının. Onların sesleri büyülüdür,
sizi yoldan çıkarır felakete sürükler. Bilmeden kim dinlerse
sirenleri, yandı, bir daha evinde onu ne karısı karşılar ne
çocukları”
Odysseus bunun üzerine adamlarına emir verir, herkes
balmumuyla kulaklarını kapatacaktır. Ayrıca adamlarına,
kendisini gemide bir direğe bağlamalarını ve sirenlerin
sesleriyle ne kadar yoldan çıkmak isterse onu daha sıkıca
bağlamalarını emreder. Ve nitekim siren kayalıklarından
geçerken adamları Odysseus ne kadar yalvarsa da ipleri
çözmez ve tüm mürettabat olarak sirenlerin seslerinden
etkilenmeyip yolculuklarına devam ederler.
Bu örnekte sirenler bizi yoldan çıkarmaya çalışan fır-
28
satçı kişileri/düşüncelerimizi, Odysseus’un adamlara
verdiği emirleri şirketlerin değer ve davranış kurallarını,
Tanrıça Kirke’yi şirkette riskleri ve kuralları hatırlatan
hukuk, uyum gibi departmanları, kendini direğe bağlayan
Odysseus ise etik karar verme yetkinliği gelişmiş bir lideri
tasvir etmektedir aslında. Odysseus kendisini zorlaya-
cak davranıştan kaçmamış aksine cesaretle yüzleşmiş ve
adamlarından bu konuda yardım almıştır. Etik ve Uyum
yönetiminde esas olan değerlendirerek (proaktif) karar
verme bu örnekte net olarak bulunabilir. Ancak iş hayatın-
da liderlerin zorluklara karşı farklı davranışlar sergilediği
de gözükmektedir.
İş Hayatında Etik Zekâ
Etik zekâyı ve yetkinliklerini kullanan liderler aynı bu
örneklerdeki gibi yolculuğu uzun vadeli görüp her zaman
doğru olanı yapmanın ve insan faydasını gözetmişlerdir.
İşler iyiye gittiğinde etik liderlik sergilemek kolaydır, ancak
işler kötüye gittiğinde liderler için mevcut durum ciddi bir
sınav oluşturur. İçinden geçtiğimiz salgın krizinde de bazı
şirketler mali çıkarlarını korumak için çalışanları ile yolları
ayırdıkları bazılarının ise çalışanlarına daha fazla destek
olduğunu ve iş akitlerini korumak için alternatif yollara
başvurdukları görülmektedir. Kriz zamanlarında etik li-
derlik gösteren şirketlerin zarara uğrama pahasına toplum
yararına düşünmelerinin onlara uzun vadede kazandıra-
cağına inanılmaktadır. Etik bir lider, kurumun çalışanlarını
düşündüğünde, çalışanların da şirket başarısı için verimli
çalışacağını bilir. Afrika atasözünde denildiği gibi “hızlı
gitmek istiyorsan yalnız git ama uzağa gitmek istiyorsan
birlikte git” lafını etik lider düstur edinir.
Buna karşılık etik değerlerin göz ardı edilmesi dünya devi
firmaların iflasına ve binlerce kişinin işsiz kalmasına da
neden olmuştur. Enron skandalı bunun en güzel örnekle-
rinden biridir. Şirketin mali tablolarında yapılan usulsüz-
lüklerle şirketin gerçek durumu saklanmış ve şirket sanki
kar ediyormuş gibi gösterilmiştir. O dönemde dünyanın en
büyük beş bağımsız denetim firmalarından biri olan Art-
hur Andersen’ın da bu suça iştirak ettiği iddia edilmiş ve
devamında patlayan skandal ve hukuki süreç bu şirketin de
dağılmasına yol açmıştır. Enron, Amerikan tarihindeki en
büyük iflas vakası olmasının yanında, tarihin de en büyük
denetim suiistimali olarak yorumlanmaktadır. Bu vaka
sonucunda tüm dünyada 85.000 çalışan işlerinden olmuş,
şirkete borsa üzerinden yatırım yapan küçük yatırımcılar
büyük zarara uğramıştır. 2001 yılında iflas eden Enron
nedeniyle tüm dünyada denetim kanunları değişmiştir.
Etik Eğitimi Aileden Başlar
Gardner etik zekâ isimli kitabında etik zekâyı geliştire-
cek yetkinliklerin aslında ilk etapta ailede başladığından
bahsediyor. Çocuklar anne babalarının söylediklerini değil
yaptıklarını taklit eder, dolayısıyla ebeveynlerinin etik dışı
davranışları, ebeveynler her ne kadar aksinin yapılmasını
söylese de çocuk tarafından fark edilir. Ebeveynin etik
karar verme konusundaki en küçük davranışı; ister ebe-
veynin yönettiği şirkette çalışanlara nasıl davrandığı olsun
ister gece 03.00’te ortada kimse yokken kırmızı ışıktan
geçme durumu olsun, gözlemci çocuğu etkiler. Özellikle
yazının en başındaki masalda belirtilen kurnazlık masalla-
rına prim vermeme ve her durumda doğru olanı yapmaya
teşvik etme, etik eğitim için önemlidir. Gelişmiş toplumlar
bir suiistimal olduğunda “neden bunu yapmaya ihtiyaç
duyuldu” sorusunu sorarlar ancak gelişmekte olan toplum-
lar bir fırsatçılık gördüklerinde “bunu nasıl yapmışlar, bu
benim aklıma niye gelmedi” şeklinde düşünür. Etik eğitimi
ailede başlayıp okul yaşamı boyunca devam ettiğinden kişi-
ler kendi kararları ile ilgili sorumluluk alıp değişimi kendi
çevrelerinde başlatabilir. İçinde yaşadığımız dünyanın iyi
bir yer olması için hepimizin kendi hayatında sorumluluk
alması ve başkalarına örnek olması önemlidir. Toplumun
küçük bir izdüşümü olan kurumlarda da en alt kademeden
en üst kademeye kadar herkesin liderlikte, şirket kültürün-
de ve rol model teşkil etmekte bir rolü bulunmaktadır. 19.
yüzyılın büyük düşünce insanı Goethe “Herkes kapısının
önünü süpürse, bütün dünya temiz olur.” demiştir. Gandhi
bu sözün üzerine şu eklemeyi yapmıştır, “Dünyada görmek
istediğin değişimin kendisi ol.”
KAYNAKLAR:
Prof. Dr. Mehmet Kanoğlu – Ahlaki Zekâ – 2018
https://medium.com/@AdamMGrant/the-dark-side-of-emotional-intelligen-
ce-fda18dd53da4
https://www.business.uzh.ch/dam/jcr:ef9412a8-59a3-4cc4-b9a3-9c66aeb8d816/
Menges_et_al__2010__Strategic_Emo_Int_RES_ORG_BEHAVE.pdf
https://theethicsguy.com/wp-content/uploads/2011/11/Chapter-1-Ethical-Intel-
ligence-All-Rights-Reserved.pdf
https://www.forbes.com/sites/investopedia/2013/02/05/5-most-publicized-ethi-
cs-violations-by-ceos/#2013864e4bbc
https://isahlakidergisi.com/content/6-sayilar/23-12-cilt-1-sayi/m0122/m0122_
mugeleylayildiz.pdf
https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1991300
https://blog.12min.com/moral-intelligence-summary/
https://bilimfili.com/kafa-karistiran-bir-kavram-zeka-nedir/
Görsel www.commons.wikimedia.org/ sitesinden alınmıştır.
29