Havacılık Tıbbı Derneği - Bülten Sayı 26 | Page 57

2 0 1 4 Aralık SAYI: 26 Bir Portre... ‘Kanatlı’ bir Türk; VECİHİ HÜRKUŞ Vecihi Bey 1896 İstanbul doğum- medi. 1932 yılında ilk Türk Sivil Havacılık Okulunu (Vecihi Sivil Tayyare Mektebi) kurdu ve 12 pilot yetiştirdi (ikisi bayan olan bu pilotlardan biri sonradan paraşüt kazasında ölen yeğeni Eribe, diğeri ilk bayan pilotumuz Bedriye Tahir Gökmen’dir.) Maddi zorluklar yüzünden okulu kapatmak zorunda kaldı. 1933 yılında Nuri Demirağ’ın parasal desteği ile Nuri Bey (Vecihi K-16) isimli bir uçak daha yaptı. Havacılığı özendirmek için birçok şehirde uçuşlar tertipledi, uçağının üzerine çıkıp söylevler verdi. Türk Hava Kurumu tarafından 1937 yılında mühendislik eğitimi için Almanya’ya gönderildi, üstün başarıyla aldığı diploması “2 yılda mühendis olunmaz” gerekçesiyle onaylanmadı; Danıştay’a açtığı dava sonucu onaylatabildi. Atatürk’ün ölümünden sonra 1939 yılında THK tarafından Van’a tayin (sürgün) edildi. 1947’de THK’dan istifa ederek Kanatlılar Cemiyeti’ni kurdu ve 1948’de ‘Kanatlılar Dergisi’ni çıkardı. Uçakla İş Bankası ve Tekel reklamları, zirai ilaçlama, daha sonra MTA adına güneydoğuda maden aramaları yaptı. Zeki Müren’in İzmir Fuarına gelişi sırasında onun reklam afişiyle uçtu... 1954 yılında ilk özel havayolu şirketi olan Hürkuş Hava Yolları’nı kurdu. Kargo taşımacılığı sırasında uçakları sabote edildi. Borçları yüzünden maaşına haciz geldi... 16 Temmuz 1969 günü beyin kanaması tedavisi sırasında GATA’da öldü. İmzası uçak şeklinde olan Vecihi Bey kim bikazandı. TBMM tarafından 3 tane takdirname alan tek lir kaç Türk havacısına kişidir. rol modeli olmuştur... 1923 yılında Yunanlılardan ganimet kalan motorlar1916-1967 yılları aradan ilk Türk uçağını yaptı, 1925 yılında Vecihi K-6 sında, toplam 102 ayrı isimli bu uçağı uçurdu ama ruhsat alamadı; çünkü model uçak kullanan ve ülkemizde ruhsat verecek bir kuruluş yoktu. İzinsiz havada 30 bin saat geçiuçurduğu için ceza aldı ve uçağına el konuldu. Hava ren tek pilottur. ICAO tarafından, dünyada pilotluğu Kuvvetlerinden Hv.Plt. Bçvş. rütbesinde iken istifa 50 yılı aşan ilk Türk pilot olarak nitelendirilmiştir. Hep edip Türk Tayyare Cemiyeti (bugünkü THK) kurucu- statükoyu zorlayan (non-konformist) kişi olarak devları arasına girdi. Atatürk’ün talimatı ile Türkkuşu’nun letle defalarca başı derde girse de milletine ve devlekurulması çalışmaları yaptı. 1931’de Vecihi-14’ü imâl tine küsmemiştir. Vecihi Hürkuş’un onurlandırılması, edip, Gn.Kur.Bşk. Fevzi Çakmak’ın izniyle uçağı tren- 2006 yılında TUSAŞ tarafından ilk Türk eğitim uçağına le Çekoslovakya’ya götürdü; oradan aldığı ruhsat ile adının verilmesiyle başladı. 2013 yılında (Kadıköy’de uçarak Türkiye’ye geldi; ama gene uçuş izni veril- bir kereste atölyesinde kurduğu uçak imalâthanesinin bulunduğu) Kızıltoprak’a heykeli konuldu. Freebird havayolu şirketi, onun Hürkuş şirketine atfen uçuş faaliyetlerini sürdürmektedir. ludur. 1. Dünya Savaşında önce tayyare makinisti olarak Bağdat cephesinde görev aldı, sonra pilot astsubay olarak 20 yaşında Kafkas cephesinde Ruslara karşı savaştı. Başarılı keşif ve bombardıman uçuşları yaptı ve bu arada girdiği bir hava muharebesinde bir Rus uçağını indirdi. Uçak düşüren ilk Türk tayyarecisidir. Daha sonra Ruslara esir düşen Vecihi Bey, Hazar Denizi’nde bulunan Nargin Adası’ndan yüzerek İran üzerinden kaçmayı başardı ve yurda dönerek 1918 yılı yaz başında Yeşilköy’de konuşlanmış bulunan 9. Harp Tayyare Bölüğü’nde görev aldı. İnönü ve Sakarya Savaşı sırasında çok başarılı keşif ve destek uçuşları yaptığı gibi, bir de Yunan uçağı düşürdü. Kurtuluş Savaşında yaralandı, kırmızı şeritli İstiklâl madalyası Hazırlayan: Dr. M.Çetingüç 757