ayna karşısında vakit geçirmesi gibi oyalayıcı ve zihin ve ruh dünyasını dağıtıcı tuzaklardan kaçınmalıdır.
Öğrenci her duyduğu veya reklamını gördüğü kitabı da alıp okumaktan sakınmalıdır. Öğretmenler ilgi duyan öğrenciler için pek çok kitap tavsiye edebilirler. Burada öğrencinin seçici davranması gerekir. Okuyacağı türün en iyisini seçip okuması en mantıklı olanıdır. Hikâye ve roman ile başlayarak okuma zevkini tatmalı ve alışkanlık kazanmalıdır. Kitap okuma alışkanlığı kazandıktan sonra da aşamalı olarak bilimsel içerikli bilgi ve birikim kazandıracak kitaplara yönelmelidir. İlim çok, ömür kısadır. 27 İbni Abbas’ ın şu tavsiyesi önemlidir:“ İlmin bölümleri çoktur. Ama siz her şeyin en güzelini alın.” 28 Zira zaman akıcı ve fırsatlar sayılıdır.
Akıllı insan sadece kendi aklıyla yetinmeyen, başkalarının aklından, birikim ve tecrübelerinden bedelsiz yararlanandır. Çok bedel ödeyip acı bir şekilde tecrübe etmektense, bedelsiz kazanmak en karlı alış veriştir. Bu nedenle öğrenci öğretmenin kendisine,‘ kötü alışkanlıkları terk etmesi’ hususundaki ikaz ve önerilerini can kulağıyla dinlemeli ve yerine getirmelidir. Yoksa pek çok acı tecrübeden ve gam ve kederden sonra pişmanlıkla yanmanın bir anlamı olmayacaktır.“ Ah, vah edip, keşke demek” akıl kârı değildir.
Öğrenci, sadece kolay olan dersleri çalışıp zor olanlardan kaçınmamalıdır. Zira her ders temel kavramlarından başlanarak, kolaydan zora doğru çalışılarak öğrenilebilir. Öğrenci bir avcı gibi davranmalıdır. Avcı her avın kaçmaya çalışacağını bildiği için kolay-zor ayırımı yapmadan gayret gösterir. Öğrenci de çalışmadığı ve ipin ucunu kaçırdığı zaman her dersin zor olacağını bilmelidir. Avcı gibi her zoru kolaylaştırmak için çalışmak ve gayret göstermek zorunda olduğunu unutmamalıdır.
Maverdî, bilgiyi öğrenmek için şart olan şeyleri şöyle sıralar:“ Akıl, zekâ, hafıza, istek, öğrenme hırsı, maddi imkân, boş zaman, zihni veya bedeni engelleyecek bir durumun olmaması ve bilgisini esirgemeyen, sabır ve azimle öğreten bir hocanın olması.” 29 Bilgi çağındaki akıllı öğrenci bu şartları fırsata dönüştürmelidir.
27 Zernûcî, age, s. 47 28 Maverdî, age, s. 39 29 Maverdî, age, s. 53
Her öğrencinin öğrenmedeki amacı öncelikle Allah’ ın rızasını kazanmak ve cennete götürecek ameli işlemek olmalıdır. Zira Allah’ ın hoşnutluğunun olmadığı hiçbir iş ve eylemde rahmet ve bereket olmaz. Bilgi ile sonuçta dünyada da pek çok fayda elde etmekteyiz. Ancak faydaların odak noktasına Allah için öğrenmeyi yerleştirdiğimiz zaman ayaklarımız yere sağlam basacak, sapmalardan uzak kalacağız. O zaman dünyada da, ahrette de yüksek makamlara erişebileceğiz. 30
Öğrenci bilgiyi öncelikle kendisine faydalı olması için öğrenmelidir. Öğrendiklerini kendi hayatında uygulamaya gayret göstermelidir. Öğrendiği doğruları yapmaya azim göstermeli, yanlışlardan da özenle kaçınmalıdır. Elindeki fenerin ışığından kendisi de faydalanmalı, başkalarını yararlandırmaya çalışmalarıdır. Gazzalî şöyle diyor:“ Öğrendiklerinden istifade eden güneş gibidir; hem kendisi için, hem de başkaları için ışık saçar. Öğrendiklerinden istifade etmeyen kişi ise gaz lambasının fitili( veya mum) gibidir; başkalarını aydınlatır, lakin kendisini yakıp bitirir.” 31
Bir ailedeki çocuklar karşılıklı güven, sevgi ve saygı içinde hayatlarını sürdürdüğü gibi, öğrenciler de okulda karşılıklı sevgi ve saygı içinde olmalıdır. 32 Okul ve eğitim ortamı huzur ve sükûn ortamı olmalı, her türlü gerginlikten ve rahatsızlıktan uzak tutulmalıdır.
Geleceğin yetişkinleri olacak öğrencilerimizi, kendisi bir kandil, bir yıldız, bir güneş, hem aydınlanmış ve hem de bütün insanlığı aydınlatmış olan Hz. Peygamber’ in şu güzel sözüyle baş başa bırakıyorum:“ Allah’ ım, fayda vermeyen ilimden, saygı duymayan gönülden, doymak bilmeyen nefisten ve kabul edilmeyen duadan Sana sığınırım!” 33
NOT: Bu yazı Selami YALÇIN’ ın İnkılab Yayınları tarafından yayınlanan“ Çocuk Eğitiminde Sevgi ve Disiplin” isimli kitabından alınmıştır.
30 Gazalî, Mîzânu’ l-Amel, s. 107 31 Gazalî, Mîzânu’ l-Amel, s. 108 32 Gazalî, İhya, s. 1 / 141 33 Tirmizî; Deavât, 68; İbni Mace, Dua, 2; Nesaî, İstiaze, 2, 7, 11
10 Gri Edebiyat