SAYI: 3 (EYLÜL 2019)
COĞRAFYA YÖNÜYLE İSTANBUL BOĞAZI
Ahmet AYDOĞMUŞ 1
Oluşumu:
İki kıta arasında yer alan iki boğazdan biri olan İstanbul Boğazı, oluşumu, çift katmanlı
akıntı yapısı, balık göçleri ve ekonomi için önemli ve riskli ulaşım özellikleriyle her
zaman dikkatleri üzerine toplamıştır.
Boğazın oluşumu ve gelişimi konusunda farklı görüşler ortaya çıkmıştır. Zaman içinde
yapılan ve yapılacak yeni çalışmalar bu konudaki bilgilerin güncellenmesine yardımcı
olacaktır. Marmara Denizi ve Karadeniz’e dökülen iki akarsu geriye aşındırma sonucu
birleşir ve iki su kütlesi arasında bağlantı kurulur. Başka bir görüş tektonik hareketlerle
kuzey-güney yönlü oluk, boğazı oluşturmuştur. Üçüncü başka bir görüş de boğazın
oluşumunu tektonik ve fluviyal etkenlere bağlar. (1)
İstanbul ve Kocaeli Yarımadalarının tektonik hareket sonucu saat yönünde dönmesi
Karadeniz içinde fay gelişimine, blokların farklı hızlarda dönmesi de İstanbul
Boğazı’nın makaslama zonu olarak açılmasına neden olur. Su bağlantısı da yaklaşık
7200 yıl önce Holosende boğazın kuzey ve güney körfezlerinin birleşmesiyle meydana
gelmiştir. (2)
Son buzul döneminin sona erdiği, yeryüzünde daha ılıman koşulların başladığı yaklaşık
11.000 yıl öncesinde eriyen buzul suları yeryüzü çanaklarına dolmaya başlar. Deniz ve
göl düzeylerinde yükselme sonucu transgresyon yaşanır. iklim koşullarının değişmeye
başladığı yaklaşık 7200 yıl önce Akdeniz’in deniz düzeyi yaklaşık 100 metre daha
düşüktü. Akdeniz suları boğaz yolu ile ani ve hızlı şekilde boğaz üzerinden Karadeniz
çanağına doluyor. Bir başka açıklama da Karadeniz su düzeyi bölgesel beslenme ile
boğazı aşarak Marmara’ya ulaşıyor şeklinde ifade ediliyor. (3)
Karadeniz çanağının yaklaşık 8000-7000 yıl kadar önce deniz basmasına maruz kaldığı
ve deniz düzeyinin afet hızı ile yükseldiği konusu kabul görmektedir.
Sonuç olarak, İstanbul boğazının var oluş nedeni küresel iklim değişikliği ile ilişkilidir.
1
Emekli Coğrafya Öğretmeni
10