TOP IN TOWN
KUNST
TON VAN OS: A BROKEN PAINTING, MF/PHG LXVIII, 2006, ACRYL OP LINNEN, TWEELUIK, (2X) 131 X 151 CM. HET SCHILDERIJ IS EEN
HERINNERING AAN DE VERBROKEN VRIENDSCHAP TUSSEN MORTON FELDMAN (MF) EN PHILIP GUSTON (PHG)
titel De liniaal als toverstaf. Van Os had daar uitstekend in gepast,
maar ik heb hem om de een of andere reden niet opgenomen. Later
had ik daar spijt van, omdat in mijn geest zijn werk steeds beter
werd. Zulke dingen gebeuren. Tijdens een toevallige ontmoeting op
straat heb ik dat jaren geleden al tegen Ton gezegd, met de belofte
dat ik het een keer zou goed maken. Nu dus!
De directe aanleiding om dat te doen was een telefoontje van
Martin Bijl van de WTC Art Gallery. Of ik een tentoonstelling van
Ton van Os wilde openen. Op dat moment herinnerde ik mij weer
het bezoek anderhalf decennium terug aan zijn atelier en het
college dat hij toen gaf over Morton Feldman. Zijn bewondering
voor deze Amerikaanse componist was – en is nog steeds – groot.
Zo zeer dat hij zijn picturale oeuvre als het ware heeft opgebouwd
rond Feldman. Hij herkent zijn eigen creatieve doelstellingen in de
composities waarin de toon van de diverse instrumenten zich
verliest in abstracte klankvelden, schijnbaar tijdloos in een ruimte
die onbegrensd lijkt. Feldman voelde verwantschap met monochrome beeldende kunstenaars als Mark Rothko en (het vroege werk
van) Philip Guston. Schilders van de huid van het universum. In zijn
essays schreef Feldman dat zijn muziek over huid gaat.
reld het recht van een eigen interpretatie. Ton van Os brengt soms
een strak geordende geometrie in beeld met cirkelvormige
objecten, soms nevelvelden met talloze stippen, bolletjes, bollen. Af
en toe richt hij de schijnwerper op één groot rond object. Sterren,
planeten, kometen, hemellichamen. Een onbeschrijfelijke hoeveelheid materie, maar ook een oneindige stroom geheimen. Toen ik in
het WTC de werken weer zag, schoot de titel van dit verhaal door
mijn hoofd: de Melkweg van Ton van Os. Ook zonder de context
van Feldman, of juist zonder die context vind ik de schilderijen van
Ton van Os van een grote schoonheid. Aan de andere kant
intrigeert mij zijn monomane gedrevenheid die tot de merkwaardige geschilderde biografie van Morton Feldman heeft geleid. ‘Het
zijn doeken die je kunt horen’, schreef mijn collega Anthony
Fiumara in Trouw. Een prachtige uitspraak. Het is in ieder geval
kunst voor fijnproevers.
FOTOGRAFIE: BOB GOEDEWAAGEN, RICK MESSEMAKER
Die muziek met de zacht als een harteklop pulserende klanken
heeft voor mij een relatie met het heelal, tenminste zoals de mens
vanaf de aarde het heelal ervaart. Zo minuscuul klein en zo
onbeschrijfelijk groot. Multatuli heeft die relatie briljant verwoord:
‘Van de maan af gezien zijn wij allen even groot.’ Die tekst heeft een
eigen leven gekregen op het prachtige wandtableau van Mathieu
Ficheroux op de hoek van de Oldenbarneveltstraat en de Mauritsweg. In de voortkabbelende klankenvelden van Feldman kan de
mens zich laten meedrijven naar de grenzen van het universum.
NEVELVELDEN
Ik weet niet of Ton van Os zich in zijn schilderijen - die een
hommage zijn aan Morton Feldman; hij heeft er inmiddels 135
gemaakt - heeft laten leiden door door dat gevoel van een uitdijend
heelal. Als kijker, als beschouwer, heb ik dat gevoel wel. Zodra een
kunstwerk het atelier verlaat, schenkt de kunstenaar de buitenwe-
TON VAN OS: A SLOWLY EXPANDING COLOR, MF XLII,
2003, ACRYL OP LINEN, 200 X 200 CM
121