8
Begin jaren 50 van de vorige eeuw meldde koningin Juliana , namens PvdA-premier Willem Drees , in haar troonrede dat Nederland inmiddels 10 miljoen inwoners telde en vol was . Emigratie van Nederlanders naar landen als Canada , Australië , Nieuw-Zeeland en Amerika werd , letterlijk grootscheeps , aangeraden . Inmiddels telt Nederland bijna 18 miljoen inwoners én lijkt het onvermijdelijk dat we een deel van ons land moeten gaan teruggeven aan het water . Terwijl we juist éxtra ruimte nodig hebben om een nieuwe balans te vinden tussen onze welvaart en het behoud van onze natuur .
Kán dat eigenlijk wel ? ‘ Als je alle claims wilt honoreren , heb je drie keer Nederland nodig . We moeten een miljoen woningen inpassen , ruimte voor het opdringende water creëren , alternatieven voor de landbouw ontwikkelen , meer natuur creëren ( anders sta je als overheid elk jaar voor de rechter ), windmolens en zonnepanelen plaatsen , de rivieren verbreden , de kust nog beter beveiligen …’
Een heidens karwei … ‘ Elke vierkante meter in Nederland gaat in de komende 100 jaar op de schop . Dan denken we nu misschien gelijk aan Limburg en de Randstad . Maar neem Groningen en Friesland : 70 procent landbouwgrond . Die krijgt een wezenlijk andere bestemming . En in dat soort gebieden komen misschien ook mensen te wonen uit delen in de wereld waar je over 50 jaar , vanwege het klimaat , helemaal niet meer kán wonen , zoals het Midden-Oosten , Azië en Afrika . Er zal een gigantische vluchtelingenstroom op gang komen .’
En jij weet hoe we dat zouden kunnen doen ? ‘ Nou … Ik kijk door de tijd heen , naar de onderstroom . Dan zie ik de kiemen van wat later kan gebeuren en heel vaak ook daadwerkelijk gebeurt . Zo heb ik een half leven lang voor de tijd uitgelopen . Ja , daarin heb ik me vaak eenzaam gevoeld … Nu pas , na 35 jaar , val ik samen met de tijd .’
Dus je denkt steeds ‘ zie je wel ’? ‘ Wel met een beetje humor en zelfrelativering hoor ! Maar ik doe m ’ n best om het niet steeds te zeggen . Hoewel , sóms kan ik het gewoon niet laten … Iets meer erkenning zou ook wel op z ’ n plaats zijn , eerlijk gezegd … Maar misschien heb ik daarvoor onderweg wel op te veel tenen getrapt .’
Ben je weleens meegetrokken in de scepsis ? ‘ Ik heb in de beginfase best vaak gedacht : ben ik gek of zo ? Ik zag iets , kon het wetenschappelijk onderbouwen , maar vrijwel níemand zag het . Ik stapte toen wel eens huilend m ’ n bed in . Dan zei ik tegen mijn vrouw Inge : misschien zit ik er wel helemaal naast … “ Ja , Jan , dat zou best kunnen ”, zei ze dan . Ze is iets nuchterder dan ik . Maar ik ben wel doorgegaan . Ik ben nogal eigenzinnig in dit soort dingen .’
Snap je die mensen die het niet zagen ? ‘ Meestal komen mensen pas tot besef en actie als ze iets zelf , in hun eigen omgeving ervaren . Valwind in Leersum , overstroming in Limburg , extreme warmte en bosbranden op onze gebruikelijke vakantieadressen . Dat ervaren we nu allemaal zelf aan den lijve .’
En als je het nu nog níet ziet ? ‘ Als je nu nóg de invloed van mensen op de klimaatverandering ontkent en niet ziet dat we , als we niks doen , echt onderweg zijn naar grote rampen , dan zit je wel aardig in de wappiehoek .’
‘ Als je het tóch wilt , bouw dan óp het water ’
Ook als je constateert dat klimaatverandering van alle tijden is ? ‘ Je gaat toch niet over de ijstijden beginnen ?’
Nou … ‘ De laatste ijstijd was 10.000 jaar geleden . En er kómt er ook weer een , over pakweg 50.000 jaar . Dus het klopt dat , in héél lange termijncycli , het klimaat al miljoenen jaren verandert . Maar we weten inmiddels voor 99 procent zeker dat de mens het klimaat éxtra verandert . Daardoor gaat het nu vele malen sneller dan van nature . Dát is het punt .’
Kan je dat iets concreter maken ? ‘ In de laatste ijstijd was het maar zo ’ n vier graden kouder dan het nu is . Daardoor was driekwart van de aarde met sneeuw en ijs bedekt . Nu gaan we in de komende honderd jaar drie à vier graden in de plus . Dezelfde orde van grootte dus . Snap je ? Het punt is : overleven wij dat wel ? Want we moeten ons ook vele malen sneller aanpassen dan we in die miljoenen jaren hiervoor hebben gedaan .’
Kan het nóg concreter ? ‘ Graag ! Afgelopen zomer was ik in discussie met de burgemeester van de gemeente Zuidplas . Dat ligt in het Groene Hart , tussen Gouda en Rotterdam . Het laagste punt van Nederland , 6 meter en 75 centimeter onder de zeespiegel . Daar willen ze een heel nieuw dorp gaan bouwen . Terwijl ze wéten dat de zeespiegel in de komende 100 jaar minimaal een meter zal stijgen en de grond daar ook nog eens een meter inklinkt . Dat brengt ze op 8 à 9 meter onder zeeniveau . Los van of dat wel veilig kan , wordt het domweg te duur om al dat water te blijven afvoeren en te bemalen . Dat dóe je dan toch niet …’
Maar ze doen het wél … ‘ Ja , die burgemeester zegt dan dat het Waterschap aangeeft dat het verantwoord is … Bovendien was zijn redenering : als wij onder water zouden komen te staan , geldt dat ook voor Zoetermeer en Rotterdam , dus dat laten ze nooit gebeuren .’
Wat zeg jij dan ? ‘ Dat je al die huizen en infrastructuur bouwt voor een periode van pakweg 100 jaar . In die tijd moeten we echt delen van de Randstad teruggeven aan het water . De druk van het water op het land wordt gewoon te groot . Tsja , als je dan moet kiezen tussen Rotterdam of een dorp in de Zuidplas … Dan hoor je zo ’ n man denken … Zo van : tegen die tijd zit mijn ambtstermijn er al op . Na mij de zondvloed .’
Kenmerkend voor de hedendaagse politici ? ‘ We willen in Nederland een miljoen nieuwe woningen gaan bouwen . In de huidige planning komt ongeveer tweederde daarvan in de Randstad terecht . Dat is echt idioot . Misschien vandaag niet . Maar op een termijn van 50 tot 100 jaar , want zo lang moeten die huizen toch minimaal blijven staan , kom je echt in grote problemen .’