75
‘ Taal is de toegangssleutel tot de Nederlandse maatschappij ’
Wat is laaggeletterdheid ? ‘ We spreken van laaggeletterdheid als mensen elementaire zaken en eenvoudige teksten niet kunnen lezen of schrijven . Als het aan die basisvaardigheden ontbreekt , is het lastig om mee te doen in onze maatschappij . Taalfilosoof Ludwig Wittgenstein zei eens : De grenzen van mijn taal betekenen de grenzen van mijn wereld . Laaggeletterden leven letterlijk in een kleine wereld . Taal is essentieel om die wereld te vergroten .’
Hoe vaak komt laaggeletterdheid voor in Rotterdam ? ‘ In Rotterdam is 21 procent van de beroepsbevolking laaggeletterd . We hebben het dan over 100.000 mensen . In sommige wijken is dat percentage zelfs meer dan 30 procent . Als je dat afzet tegen het landelijke gemiddeld van twaalf procent , dan begrijp je dat we hier in Rotterdam een flinke uitdaging hebben . Eentje waarvoor ik me als wethouder ook graag inzet .’
Dat is veel meer dan ik dacht ... Ik kijk soms om me heen en denk dan : er moeten hier laaggeletterden zijn . Maar het lastige is dat je het aan de buitenkant niet ziet . Voor de meeste mensen is het zo vanzelfsprekend om bijvoorbeeld een straatnaambord te kunnen lezen . Veel laaggeletterden schamen zich ervoor dat zij dit soort informatie niet kunnen lezen en hebben een manier ontwikkeld om daarmee om te gaan . Zo blijft het lang onder de oppervlakte .’
Hoe ontstaat laaggeletterdheid ? ‘ Laaggeletterdheid kan ontstaan als mensen een laag opleidingsniveau hebben , maar ook als ze uit een ander land komen en de taal niet goed leren . Als je de taal vervolgens niet ontwikkelt door te lezen en te schrijven , blijkt dat de taalbeheersing ook steeds minder wordt . Het zakt weg .’
Waarom is laaggeletterdheid een groot probleem ? ‘ Toen ik nog in de procesindustrie werkte , werd er niet gelijk gekeken naar de taalbeheersing van een nieuwe werknemer . Zolang ze hun werk maar goed deden . Gelukkig worden in veel bedrijven sommige protocollen ook uitgelegd door middel van pictogrammen , maar bij werkinstructies lukt dat niet altijd . Hier kan de veiligheid in het geding komen . Denk ook aan het gebruik van medicijnen of als mensen naar het ziekenhuis moeten . Ik sprak iemand die haar moeder dan helpt bij het invullen van formulieren en tijdens het gesprek met een arts .
Dat geluk heeft niet iedereen . Mensen die niet geholpen worden , kunnen vereenzamen en in een isolement terecht komen . En hoe bereiken bedrijven en instellingen hun doelgroep als die niet goed kan lezen of schrijven ? De communicatie moet dan worden aangepast .’
Hoe pakt de gemeente dit probleem aan ? ‘ Dit doen we door laaggeletterdheid bij meer organisaties in Rotterdam onder de aandacht te brengen . Zo zijn er bijeenkomsten geweest en hebben we de afgelopen twee jaar ook de vlaggenparade georganiseerd . Op die manier is de bewustwording van het probleem in elk geval vergroot . Alle bedrijven die zich voor het onderwerp taal inzetten , kregen een vlag aangeboden van de gemeente die tijdens de Week van de Alfabetisering is gehesen .’
En wat doen jullie nog meer ? ‘ We organiseren formele en informele taaltrajecten . Denk bij dat laatste aan een taal-app en het taalcafé dat de bibliotheek organiseert . Daar kunnen mensen op een niet-bedreigende en laagdrempelige manier met elkaar en de taalvrijwilligers praten om de taal onder de knie te krijgen . En daarna eventueel een taalcursus volgen . We hopen zoveel mogelijk mensen te bereiken om naar het taalcafé te krijgen . Er wordt nu al veel gebruik van gemaakt en met succes . Het leukste voorbeeld is van Koos , die laaggeletterd was en inmiddels taalambassadeur is geworden .’
Wat is de route naar een Rotterdam zonder laaggeletterdheid ? ‘ We hopen dat zoveel mogelijk bedrijven en instellingen samen met ons dit probleem willen aanpakken . Ze kunnen hun steentje bijdragen door laaggeletterde werknemers te wijzen op de mogelijkheid van een taalcursus of taalcafé . Onthoud dat één op de vijf Rotterdammers laaggeletterd is . Daarom hopen we ook dat bedrijven en instellingen hun klanten benaderen door eenvoudige taal te gebruiken . Als gemeente willen we zelf het goede voorbeeld geven . Dit doen we dus door al onze communicatie naar de burgers niet te ingewikkeld te maken . Taal is de toegangssleutel tot de Nederlandse maatschappij . Alleen met elkaar kunnen we de laaggeletterdheid in de stad verminderen . Ik ben tevreden als we hier het landelijke gemiddelde halen , maar vooral als we de doelgroep bereiken .’
LENNART DE PEE GEMEENTE ROTTERDAM