sağlık
İlk yıllarda başlıca madenlerde çalışanlar arasında
görülen mesleksel solunum sistemi hastalıkları
saptanmış, kimyasal nedenli meslek hastalığı tanısı
olarak birkaç zehirlenmeden başka tanı konmamıştır. Daha sonra 1970’li yılların başlarında Çalışma
Bakanlığı bünyesinde önce İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Merkezi sonra da SSK bünyesinde Ankara
ve İstanbul Meslek Hastalıkları Hastanelerinin kurulması ile kimyasal nedenli değişik meslek hastalıklarına da tanı konulabilir olmuş, böylelikle tanı
konan meslek hastalığı türlerinde artma meydana
gelmiştir.
ve işkoluna göre çeşitli faktörler
bulunabilir. İnceleme kolaylığı bakımından bu faktörler kimyasal,
fiziksel, biyolojik vb. gruplar halinde
değerlendirilir. Meslek hastalıkları da
bu yaklaşıma paralel olarak sınıflandırılabilir. Buna göre başlıca meslek
hastalığı grupları şu şekildedir:
a) Fiziksel nedenli meslek hastalıkları
Bu grupta işyeri ortamında bulunan
başlıca fiziksel etkenlere bağlı olarak
gelişebilecek meslek hastalıkları yer alır.
Sık örnekleri olarak gürültüye bağlı işitme
kaybı, sıcak ve soğuk ortamda çalışanlarda görülen meslek hastalıkları, iyonizan ve
non-iyonizan radyasyonun etkilerine bağlı
hastalıklar, yüksek ve düşük basıncın neden
olduğu sağlık sorunları, titreşim etkisi ve
tekrarlayan (repetitive) işlemler nedeniyle
meydana gelen hastalıklar vs. sayılabilir.
ARALIK EXECUTIVE HOUSEKEEPER 2014
b) Kimyasal nedenli meslek hastalıkları
İşyeri ortam faktörleri olarak en çok karşılaşılan etkenler kimyasal maddelerdir. Çeşitli
işlerde kullanılan kimyasal maddelerin sayısı binlerle
ifade edilecek kadar çoktur. Bu maddelerin hepsi insan sağlığı bakımından sakıncalı etki göstermemekle
birlikte, oldukça çok sayıda kimyasal maddeye bağlı
meslek hastalığı da görülmektedir. Sık olarak karşılaşılan örnekleri arasında kurşun, civa gibi ağır metallerle
meydana gelen zehirlenmeler, karbonmonoksit, hidrojen siyanür, kükürt dioksit gibi zehirli ve irritan gazların
yol açtığı hastalıklar, benzen, toluen, hekzan, trikloretilen vb. solventlerin neden olduğu sağlık sorunları, asit
ve alkali maddeler, pestisidler, kanserojen maddelerin
neden olduğu hastalıklar vs. sayılabilir. Bu maddelerin
bazıları öldürücü olabilen zehirlenme tablolarına yol
açabilir, bazıları sinir sistemi belirtileri ve davranış
bozuklukları ile seyredebilir veya malign hastalıkların
gelişmesine neden olabilir.
c) Tozlarla meydana gelen meslek hastalıkları
En çoğu solunum sistemi ile ilgili olmak üzere tozların
yol açtığı çeşitli hastalıklar vardır. Bazı tozlar deri ve
mukozalarda irritan etki yapar, bazıları akciğerlerde
depolanır, fibrotik reaksiyona neden olarak kronik
solunum sistemi hastalıklarına yol açar, bazıları ise
kanser gelişmesine neden olur. Toz maruziyeti en çok
madencilikte sorundur. Bununla birlikte toprak ve seramik malzeme imali, demir döküm işleri gibi pek çok
alanda toz maruziyeti söz konusu olabilir. Bu işlerde
çalışanlar inorganik tozlarla karşılaşırlar. Öte yandan
dokumacılık, tarım ve hayvancılık gibi bazı mesleklerde
çalışanlar da bu işleri sırasında bazı organik tozlarla
karşılaşırlar. Organik tozlara bağlı olarak da bazı meslek hastalığı tabloları tanımlanmıştır.
124
d) Biyolojik faktörlere bağlı meslek hastalıkları
Bu grupta başlıca sağlık personeli ile tarım ve hayvancılık işlerinde çalışanlarda görülen ve mikro organizmaların neden olduğu hastalıklar bulunur. Bu grupta
yer alan hastalıkların bazıları hem insanlarda hem de
hayvanlarda görülebilir. Tüberküloz, şarbon, brusellozis, parazit hastalıkları biyolojik nedenli meslek hastalıklarının en çok bilinen örnekleridir.
e) Ergonomik faktörlere bağlı meslek hastalıkları
Çalışma sırasında sağlığa uygun olmayan duruş ve çalışma şekilleri, ağırlık kaldırma ve taşıma, hızlı çalışma
temposu gibi faktörler de bazı sağlık sorunlarının nedeni olabilir.
Meslek Hastalıklarında
Tanı Yöntemleri
Meslek hastalıkları konusunda öncelikle yapılması gereken, hastalık tablosuna doğru bir klinik tanı konmasıdır. Ancak meslek hastalıkları bakımından yalnızca
klinik tanı konması yeterli değildir. Söz konusu hastalığın “meslek hastalığı” olarak tanımlanması için klinik
tanının yanı sıra, bu hastalığın belirli bir işte çalışıyor
olmaktan dolayı meydana geldiğinin, yani hastalığın
meslekle ilişkisinin de ortaya konması gerekir. Bunun
için ise hastanın meslek öyküsünün öğrenilmesi gereklidir.
TÜRKİYE’DE MESLEK HASTALIKLARI
Türkiye’de meslek hastalıkları konusu Sosyal Sigortalar
Kurumu’nun kurulmasından sonra gündeme gelmiştir.
Sonraki dönemde uzun yıllar Türkiye’de yıllık
meslek hastalığı sayısı 1000-1200 dolayında seyretmiştir. Son yıllarda ise sayı daha da azalmış,
2010 yılında 803 ve 2012 yılında da 601 meslek
hastalığı olgusu rapor edilmiştir. Meslek hastalıklarının yüz bin çalışanda görülme sıklığı
olarak incelenmesinde de 1998 yılında yüz bin
işçi arasında 26 kişide meslek hastalığı görülmekteyken 2002 yılında bu sayının yüz binde
12 düzeyine düşmüş olduğu görülmektedir.
Bu değerlerin Türkiye için beklenen sayılara
göre oldukça düşük olduğu ifade edilebilir.
Örneğin Almanya’da her yıl 40 bin, ABD’de de 400 bin
dolayında meslek hastalığı olgusu rapor edilmektedir. Meslek hastalığı türleri olarak incelendiğinde d