BÖLÜM
12
Adenozis ve Çeşitleri
Prof. Dr. Serpil Dizbay Sak
Prof. Dr. Savaş Koçak
Adenozis, memenin daha çok lobuler ünitelerinde yer
alan, glandüler yapıların selim proliferatif lezyonlarıdır. Proliferatif olmayan bazı lezyonlara da (örneğin
genişlemiş asinileri çevreleyen kolumnar hücrelerden
oluşan ve “kör duktus adenozisi” olarak da tanımlanmış olan “kolumnar hücreli değişiklik” gibi) bu ad verilmiş olsa da, günümüzde adenozis teriminin proliferatif patolojileri tanımladığı kabul edilir.
Adenozis çeşitlerinin tümü, klinik ve radyolojik
olarak meme kanseri ile sıklıkla karıştırılabildikleri
için önem taşırlar. Histopatolojik ayırıcı tanıları da
güçlük yaratabilir.
Adenozisin birçok tipi tanımlanmıştır. Az görülen
bir adenozis varyantı olan “mikroglandüler adenozis”
dışındaki tiplerin prekanseröz olmadığı ve meme kanserine eşlik etme olasılıklarının düşük olduğu kabul
edilir.
Bu bölümde göreceli olarak sık görülen adenozis
tipleri olan sklerozan/apokrin adenozis, adenomiyoepitelyal adenozis ve mikroglandüler adenozisten söz
edilecektir.
I. SKLEROZAN ADENOZİS/APOKRİN
ADENOZİS
Sklerozan adenozis, memenin biyopsi materyallerinde
sık görülen selim proliferatif lezyonlarındandır. Klinik
ve radyolojik olarak meme kanseri ile karıştırılabilir.
En sık 35-50 yaş arasında görülür.
Klinik ve radyolojik olarak saptanamayan minimal lobuler değişikliklerden büyük kitle lezyonlarına
kadar değişen klinik görünümleri olabilir. Kitle oluşturduğunda “nodüler sklerozan adenozis” olarak da
adlandırılabilir.
Sklerozan adenozis, mamografide meme kanserini taklit edebilir. Radyolojik görüntülemede kitle,
mikrokalsifikasyon kümesi, glandüler dokuda asimetri olarak görülebilir. Ülkemizden yayınlanan bir
çalışmada sklerozan adenozis tanılı 43 olgunun (30
non-palpabl, 13 palpabl kitle) radyolojik bulguları incelenmiştir. Buna göre sklerozan adenozisli olguların
mamografilerinin % 56’sında mikrokalsifikasyon, %
12’sinde kitle, % 7’sinde asimetrik dansite, % 7’sinde
yapısal distorsiyon olduğu görülmüştür.
Tarama amaçlı yapılan mamografilerin yaygınlaşması sonucunda mikrokalsifikasyonların görülme
sıklığında artış olmuştur. Histopatolojik inceleme
önerilen mikrokalsifikasyonlara yapılan streotaksik
biyopsi veya vakum aspirasyon biyopsilerinde, sklerozan adenozis kanser ve duktal proliferatif lezyonlardan sonra en çok karşılaşılan patoloji olarak karşımıza
çıkar.
Histopatoloji
Adenozis meme lobullerini oluşturan asinüslerin sayıca artmasını ifade eden bir terimdir. Bu artışa hem
epitelyal hem de miyoepitelyal hücreler iştirak eder.
Adenozis sıklıkla fibrokistik değişikler olarak adlandırılan proliferatif meme patolojilerinin bir komponenti olarak izlenir. Makroskopik görünüm adenozise eşlik eden diğer proliferatif/non-proliferatif meme
patolojilerinin görünümü ile de ilişkilidir. Glandüler
komponentin ön planda olduğu florid adenozis iyi sınırlı, sert palpe edilen nodüller oluşturabilirken; sklerozisin eşlik ettiği durumlarda sınırları daha belirsiz
ve fibrotik bir görünüm ortaya çıkar. Kalsifikasyon
mevcut ise, kesit yaparken kumsu granüler bir özellik
farkedilebilir. İzole lobullerde ortaya çıktığında mak117