13
Sağlığı Geliştirme Kavramı ve
Uygulamada Kullanımı
Prof. Dr. Melek Nihal ESİN
GİRİŞ
Toplum sağlığının korunması ve geliştirilmesinde, toplumda sık görülen ve ölüme neden olan
hastalıkların nedenlerine yönelik sağlık politikalarının geliştirilmesi önemli bir yer tutmaktadır. Tüm dünyada ve Türkiye’de en sık görülen
ve ölüme yol açan hastalıkların sırasıyla; kalp
hastalıkları, kanser ve enfeksiyon hastalıkları olduğu belirtilmektedir. Bu hastalıkların nedenleri olarak değiştirilemeyen (yaş, cinsiyet, genetik vb.) ve değiştirilebilen (beslenme, sigara
kullanımı, stres, yetersiz fiziksel aktivite vb.) nedenler tanımlanmıştır [1,2]. Değiştirilebilen nedenlerin çoğunun önlenebilir nedenler olduğu
görülmektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde
ölümlerin %55’inden sağlıksız yaşam biçimi
davranışlarının, %25’inden ise sağlıksız çevrenin sorumlu olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle
tüm dünya ülkelerinde sağlık politikaları; tüm
yaş gruplarındaki bireyleri sağlıklı kılmak için
olumlu sağlık davranışları kazandırmak, kronik
hastalık/yetmezlik durumlarında sağlığı optimize etmek ve sağlıklı çevre oluşturmak üzerine odaklanmıştır. Ulusların geleceği sağlığı ge-
liştirme planları yapılmasına neden olmuştur.
Tüm bu girişimleri açıklayan kavram “Sağlığı
geliştirme” kavramıdır [1-2,4].
Yeni yüzyılda, dünyadaki tüm bireyler büyük bir sağlık sisteminin parçası olarak tanımlanmaktadır. Dünya ülkelerinde var olan bir
sağlık sorununun sadece o ülke sınırları içerisinde kalmayarak diğer ülkeleri de etkilediği
fark edilmiştir. Bu nedenle, sağlıklı olmayı başarmak için küresel ölçütte tüm dünya ülkelerinde sağlığı geliştirme ile ilgili programların
uygulamaya konulması önerilmektedir. Bu bölümde sağlığı geliştirme kavramı ve uygulamada kullanımı geniş açıdan okuyucunun bilgisine sunulmuştur.
SAĞLIK KAVRAMI VE SAĞLIĞI
GELİŞTİRME
Sağlık kavramının tarihsel gelişim süreci incelendiğinde, sağlık kelimesinin milattan sonra
1000 yılına kadar ilgili kaynaklarda yer almadığı
görülmektedir. Bu tarihten sonra eski bir İngilizce kelime olan ‘Hoelth’ kelimesi vücudun iyilik
hali anlamında kullanılmıştır. Günümüzde sağ-
163