44 | BNL | DECEMBER 2021 | BOUWTOTAAL TEKST | FRANK DE GROOT FOTO | MOSA
CIRCULAIRE TEGELWERKEN
“ Een grote uitdaging voor de tegelproducenten in Nederland is circulariteit ”, zegt Frank Spikker , CEO Koninklijke Mosa . Naast de Mosa-fabrieken in Maastricht worden alleen nog in Makkum tegels geproduceerd door Koninklijke Tichelaar Makkum . Beide bedrijven zijn aangesloten bij de vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek ( KNB ). De bij KNB aangesloten Mosa legt uit hoe er invulling wordt gegeven aan circulaire tegelwerken .
“ Tegels gaan makkelijk 40 tot 50 jaar mee , de levensduur van een gebouw . Ze verkleuren zelfs niet , doordat het een inert materiaal is . Daarnaast zijn de hoofdbestanddelen van tegels klei en zand . Dat zijn natuurlijke ingrediënten die het milieu en de gezondheid niet schaden . In de basis zijn keramische tegels dus een zeer duurzaam product ”, zegt Frank Spikker .
Maar ondanks deze goede uitgangspositie is circulariteit nog steeds een grote uitdaging : “ Tegels worden in gebouwen verlijmd aan wanden en vloeren . Daardoor zijn ze niet eenvoudig als ‘ schoon product ’ uit de keten te halen . En als we de tegels eruit kunnen halen – vaak vervuild en beschadigd - willen we zeker weten dat ze geschikt zijn als grondstof voor ons productieproces , waar hoge eisen aan worden gesteld . Je weet vaak niet hoe en waarmee de tegels zijn geproduceerd .”
Cradle tot Cradle Mosa is het eerste keramische tegelbedrijf ter wereld dat erin is geslaagd om bijna de gehele tegelcollectie Cradle to Cradle ( C2C ) Silver te laten certificeren . Eind van dit jaar staat het vizier zelfs op ‘ Gold ’. Door de certificatie dragen de tegels bij aan gebouwlabels zoals LEED , BREEAM , DGNB en HQE . Hoe is deze certificatie behaald ? Spikker legt uit : “ We streven ernaar afval te verminderen , energie te besparen en maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen op basis van vijf hoofdcriteria : zuivere grondstoffen , een groot hergebruikspotentieel , laag energieverbruik , milieuvriendelijk waterbeheer en goede arbeidsomstandigheden . Zoals al opgemerkt bestaan keramische tegels uit natuurlijke grondstoffen , die zeer geschikt zijn om te recyclen . Daarnaast wordt inmiddels een derde van onze energiebehoefte opgewekt door duurzame bronnen . De proceswaterkringloop is ook gesloten en het proceswater van de fabrieken wordt gezuiverd op het eigen terrein . Verder komen de grondstoffen uit de nabije omgeving en zijn tegels prima opnieuw te gebruiken of recyclen , mits er een demontabele bevestigingstechniek wordt toegepast . Keramische tegels dragen ook bij aan een gezond binnenklimaat en zijn vrij van vluchtige organische stoffen .”
Uitdagingen Ondanks de goede uitgangspositie liggen er ook grote uitdagingen . Hoe krijg je verlijmde tegels ongeschonden uit een gebouw ? Achter de schermen wordt druk gewerkt aan innovatieve oplossingen , zoals het plaatsen van vloertegels door middel van een kliksysteem . Tot slot is er de optie om tegels er beschadigd uit te halen , maar er dan een waardevolle grondstof van te maken voor bijvoorbeeld de baksteenindustrie . Daarnaast is er nog een mogelijkheid om er granulaat van te maken voor bijvoorbeeld wegfunderingen . Omdat het materiaal alleen natuurlijke grondstoffen bevat , leidt dit niet tot uitloging van schadelijke stoffen naar de ondergrond . Maar downcycling is natuurlijk de minst aantrekkelijke circulaire optie . Een andere uitdaging is het gebruik van de ovens in het productieproces . Spikker besluit : “ Die ovens worden verhit tot circa 1.200 ° C . Dat vraagt veel energie . We willen dan ook zoveel mogelijk warmte hergebruiken en daarnaast het primaire energieverbruik verminderen en ook zoveel mogelijk duurzame energie te gebruiken . We onderzoeken de mogelijkheden voor waterstofgas , in plaats van het gebruik van aardgas . Maar wat ook belangrijk is : kunnen we dematerialiseren , door bijvoorbeeld dunnere tegels te maken ?”