44 | BNL | Juli 2020 | BOUWTOTAAL
Tekst | Frank de Groot
VISPASSAGE KRIJGT
BIJZONDER TEGELWERK
In maart 2020 opende de bezoekersruimte van
een wel heel bijzondere vispassage in Doesburg.
Op de betegelde wanden zijn levensechte grote
vissen te zien. Ze bestaan uit duizenden kleine
mozaïek tegeltjes. Een indrukwekkend tegelwerk,
gemaakt door Edwin Harbers van Artiles.
De vispassage bij het stuwcomplex van de
gemeente Doesburg is één van de grootste en
meest innovatieve vispassages van Nederland en
gerealiseerd door Waterschap Rijn en IJssel, met
partners Rijkswaterstaat, provincie Gelderland en
de gemeente Doesburg. De vistrap in de monding
van de Oude IJssel in de Gelderse IJssel is bijzonder
vanwege het grote hoogteverschil, oplopend tot
vijf meter. Vissen zwemmen over maar liefst 60
trappen van 8 centimeter. Door deze vispassage
kunnen vissen nu ongehinderd in het hele stroomgebied
van de Oude IJssel tot in hun Duitse paaigebied
zwemmen.
Voor de realisatie van de vistrap is een bouwteam
geformeerd waarin naast het waterschap,
aannemer Dubbink, ingenieursbureau Royal
HaskoningDHV, Linkit en CDM Smith participeerden.
Bij de ruimtelijke inpassing werden de
gemeente Doesburg, Watersportvereniging Doesburg
en de Hengelsport Federatie betrokken. Het
project wordt medegefinancierd door de Europese
Unie, Rijkswaterstaat Oost-Nederland en de
gemeente Doesburg.
Honderden uren werk
De kunstwerken op wanden in de bezoekersruimten
en een wand aan de buitenzijde bestaan
uit meer dan 100.000 tegels in 80 verschillende
kleuren. In de bezoekersruimte aan de vispassage
kan je via kijkvensters de vissen vijf meter omhoog
zien zwemmen. Edwin Harbers en kunstenaar Paul
Wieggers betegelden de vispassage met zowel
glasmozaïek en wandtegels van Mosa als vorstbestendige
tegels van Agrob Buchtal. PCI leverde de
benodigde tegellijmen, egalisatie- en uitvlakmortels,
primer, voegmortels, kitten en een ontkoppelend
waterdichtingsmembraan. “De tegels variëren
van reguliere vloertegels van 20 x 20 centimeter
tot enkele vierkante millimeters. Buiten kozen we
voor vorstbestendige tegels en in de tekening van
de vissen voor glasmozaïek. Je mag toch rekenen
op een paar honderd uur tegelwerk per vis. Je bent
met gemak een half jaar kwijt bij zo’n project”, legt
de tegelzetter uit. “De grootste uitdaging? Het
tegelen op de gebogen buitenmuur.” De stukjes
glasmozaïek werden gelijmd op een grootformaat
plaattegel, zodat de tegels gemakkelijker in een
gekromde vorm konden. Pas toen de grootplaattegel
geplaatst werd, zijn de tegels afgevoegd.
Tegels verknippen
“Je groeit in zo’n proces. Hoe kleiner je de tegels
knipt, hoe mooier het kleurverloop. Een heel
tegeltje is een blokje en ziet eruit als een pixel. Maar
als je het knipt met een speciale glasmozaïektang
kan je vormen en lijnen volgen.” Om de efficiëntie
te verhogen maakte het duo alles in hun atelier.
De tegeltjes plaatsten en voegden ze op keramiekplaten
met 2-componentenvoegsel. Ter plekke
kamden ze de muren en platen in met de butter
floatingmethode voor een betere hechting. “Goede
ondersteuning vanuit bijvoorbeeld de lijmfabrikant
is bij kunstgerelateerde opdrachten heel belangrijk,
omdat er vaak unieke oplossingen bedacht
moeten worden. Zoals bij het mozaïekwerk van
het gemeentehuis Oost Gelre, waarbij ze vertelden
hoe we tegels op aluminium konden lijmen”, besluit
Harbers. •