Materialen , productie en ontwerp vormen samen een speelvlak . Als je een van de drie verandert , moeten de andere ook aangepast worden . Als je een brug van biocomposiet wilt maken , in plaats van van beton , moet je het ontwerp en de productietechniek aanpassen aan de specifieke eigenschappen van het nieuwe materiaal . Zo ook als je een ander ontwerp maakt : daar passen andere ( combinaties van ) materialen bij en andere productietechnieken . De natuur kan als inspiratiebron gezien worden voor dit speelvlak . De natuur ‘ werkt ’ met basismaterialen , benut heel weinig ( zonne- ) energie voor de productie en maakt gebruik van organische vormen om de specifieke functionaliteiten te bereiken . De vlasstengel heeft zijn sterke vezels aan de buitenkant en de vochttransporterende vezels beschermd aan de binnenkant .
DEFINITIE
De biobased economy is een samenleving waarin het gebruik van fossiele grondstoffen volledig is vervangen door de inzet van biobased ( en duurzame ) energie en biobased materialen . Biobased betekent dat ( grondstoffen voor ) producten worden vervaardigd uit ( circulaire ) biomassa , oftewel uit materiaal van biologische oorsprong , en niet uit fossiele grondstoffen zoals aardolie [ 2 ] . Biomassa uit planten , dieren en micro-organismes ( zoals schimmels en bacteriën ) kan binnen afzienbare tijd opnieuw aangroeien : het is hergroeibaar . De biobased economy draait op de kortcyclische inzet van koolstof , doordat de CO2 die tijdens en na gebruik vrijkomt , weer in de aanwas van nieuwe biomassa opgenomen wordt . De biobased economy is de ‘ biotische ’ helft van de cradle-to-cradle cirkels , ook wel de bio-circulaire economie genoemd [ 3 ] .
Figuur 2 Circulaire economie - links de biotische cyclus , rechts de technologische cyclus .
DE BOUWSECTOR
Na een zeer zware periode tijdens de economische crisis komt de Nederlandse bouwsector weer uit het dal . Voor 2016 koerst de woningmarkt af op hoge groeicijfers , mede door het effect van een inhaalvraag . Vooral ontwikkelende aannemers zien hun orderportefeuille structureel groeien . Het herstel van de infra- en utiliteitsmarkt blijft echter achter bij de woningmarkt . Er is een onbalans tussen vraag en aanbod , en prijzen en winstgevendheid staan onder druk . Het budget van de overheid krimpt en zij geeft prioriteit aan verminderde regeldruk en bureaucratie . Tegelijkertijd neemt het belang van duurzaamheid toe bij zowel bouwer als opdrachtgever . Er is steeds meer kleinschalige ( her ) bouw in een bestaande situatie , in plaats van grootschalige nieuwbouw in het buitengebied . Het Economisch Instituut voor de Bouw voorziet een verdere groeipotentie voor zorgaanbouw , onderhoudsmarkt en de watergerelateerde markt .
TRENDS
Er ligt een grote uitdaging op het gebied van duurzaamheid in de bouw [ 4 ] :
• 10 % van het totale Nederlandse energieverbruik is nodig voor de productie van traditionele bouwmaterialen .
• 25 % van al het wegtransport is gerelateerd aan de bouw ; het transport veroorzaakt luchtvervuiling , fijnstof en uitstoot van CO2₂ door verbruik van fossiele brandstof .
• 50 % van de delfstoffen op aarde wordt gebruikt voor het bouw proces .
• 20-40 % van het energiegebruik gaat naar gebouwen .
• 47 % van de totale afvalberg in Nederland bestaat uit bouw- en sloopafval , deze kan maar gedeeltelijk gerecycled worden .
En daarnaast :
• De gemiddelde westerse mens brengt 90 % van zijn / haar tijd binnenshuis door en de meeste milieugerelateerde gezondheidsklachten hebben betrekking op het binnenmilieu [ 5 ] .
• Vocht in huis kan ervoor zorgen dat stoffen als formaldehyde vrij komen uit bouwmaterialen [ 6 ] . Vocht kan ook schimmels doen ontstaan die de sterkte van constructies aan kunnen tasten . Sporen van schimmels kunnen ook longaandoeningen veroorzaken .
• Werken in de bouw met zware materialen is zwaar werk , in weer en wind . Dit geeft een hoog ziekteverzuim en gezondheidsklach ten , met name bij ouder wordende arbeidskrachten . Het gebruik van lichtere materialen en prefab bouwdelen kan het werk op de bouwplaats verlichten .
• Als we er in slagen het energieverbruik van gebouwen tot nul te reduceren , en dat is op korte termijn niet ondenkbaar , bestaat de voetafdruk van gebouwen nog uit de materialen waaruit ze zijn opgebouwd . Biobased materialen in plaats van staal , beton en glas kunnen deze voetafdruk aanzienlijk verlagen .
• Eindklanten , zowel eindgebruikers als bedrijven , willen betalen voor comfort maar ook voor een veilige omgeving . Productie , verwerking , gebruik en afvoer van bijvoorbeeld minerale isolatiematerialen leveren een gezondheidsrisico op .
• Onder comfort vallen ook toepassingen van materialen die goed voelen , niet agressief zijn , en de gezondheid niet aantasten .
• Er is een maatschappelijke opgave om in de bouw minder energie te gebruiken , minder materialen te verspillen en minder afval te produceren .
• Er is een groeiend kritisch vermogen onder gebruikers en consumenten die zich uitspreken voor transparantie en kwalitatief goede producten en diensten , bij voorkeur van lokale oorsprong .
Een circulaire , biobased bouweconomie kan antwoorden leveren op deze uitdagingen . Het lectoraat BB wil hieraan bijdragen .
BIOBASED BOUWEN 17