KONGRE BİLDİRİLERİ
Hala Sultan, Dahiliye, Yıldız Saray-ı Humayun, Velayet-i Şahane, Veraset Davası, İlam, Vakfiye,
Vekaletname ve Tuzla, Mağusa, Larnaka, Limasol, Lefkoşa ve Girne Kazaları’nın Niyabeti” adı
altında tasnife tabi tutulmuştur.
c) Tasnifi Tamamlanmayan Osmanlıca Muhasebe, Muhabere ve Larnaka Belgeleri
Bu malzeme yaklaşık 353 arşiv kutusuna konmuştur. Ancak tasnifleme çalışmaları bitmediği için
halen devam eden gömlekleme ve düzenleme çalışması sırasında bu rakam artacağı öngörülmektedir.
d) Mahkeme
1878 yılından itibaren tutulan mahkeme kayıtlarını içermektedir.
Ayrıca Milli arşiv ve Araştırma Dairesi’nde “Gazete, Dergi, Albüm ve Yıllık Koleksiyonu”
adı altında aşağıdaki gibi bir tasnif yapılmıştır. Bu koleksiyon içerisinde 60’a yakın gazete, dergi,
albüm ve yıllıklar mevcuttur. Bahse konu gazete, dergi, albüm ve yıllıkların çoğu İstanbul’da basılmış
olduğundan, aşağıda sadece Kıbrıs’a ait olanların isim ve detayları verilmiştir. Bunlar;
a) İrşad (Aylık, 1920-1922, Lefkoşa)
b) Kıbrıs Ziraat Mecmuası (Üç ayda bir çıkar, 1925-1928-1929, Lefkoşa)
c) Zaman (Haftalık, 1891-1892, 1897-1898, Lefkoşa)
d) Yeni Zaman (Haftalık, 1892-1893, Lefkoşa)
e) Kıbrıs (Haftalık, 1894-1898, Lefkoşa)
f) Kokonoz (Onbeş günde bir, 1896-1897, Lefkoşa)
g) Akbaba (Onbeş günde bir, 1897-1898, Lefkoşa)
h) Mirat-ı Zaman (Haftalık, 1906-1907)
i) Seyf (Haftalık, 1913 Lefkoşa)
j) Birlik (Haftalık, 1925, Lefkoşa)
k) Doğruyol (Haftalık, 1925)
l) Ankebut (Haftalık, 1920-1922, Tuzla)
m) Ankebut (Haftalık, 1922-1923, Larnaka)
n) Hakikat (Haftalık, 1923-1926, Lefkoşa)
o) Hakikat (Haftalık, 1931, 1933, Lefkoşa)
Elyazmaları13 ve Matbu Eserler
Bahse konu elyazma eserler için Milli Arşiv ve Araştırma Dairesi’nde özel bir oda yapılmış ve
orada muhafazaları hazırlanan özel kılıflarla muhafazası sağlanmıştır.
Yine arşivde oluşturulan diğer bir fon da İngiltere’nin 1878’den 1960’a kadar ki geçen süre
zarfında adayı idare etmesiyle oluşturduğu kültürüne dair bilgiler sunmaktadı r. Bunlar;
I. Kıbrıs’ta Basılan İngiliz Hükümet Yayınları
Bahse konu resmi yayınlar, İngilizlerin Kıbrıs’ta bulunduğu süre zarfında icraatlarınınbir kataloğu
hüviyetinde olup, şöyle sıralamak mümkündür.
a) Statutes Laws of Cyprus (Kanunlar), 1878-1960
b) The Cyprus Gazette (Resmi Gazete), 1878-1960
c) The Blue Book (Yıllık İstatistikler), 1888-1946
d) Handbook Of Cyprus (Kıbrıs’ın El Kitabı), 1901-1909
e) Hükümet kurumlarına ait, Eğitim, Orman, Polis, Bayındırlık, Tapu vb. konularda yayınlanmış
yıllık raporlar, 1878-1960
13 Bahse konu eserlerin detayları için 1996 yılında İslam Tarih Sanat ve Kültürünü Araştırma Vakfı’nın hazırlamış olduğu “Kıbrıs İslam
Yazmaları Kataloğu”’na bakılabilir.
932
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü
II. İngiliz Hükümeti’nin hazırlamış olduğu geniş kapsamlı Raporlar
a) A Survey of Rular Life In Cyprus, 1930
b) Report On The Evkaf Properties, 1883
c) Report Of The British Council, 1948-1949
d) Criminalty In Cyprus, 1937
e) Tuberculosis In Cyprus, 1937
III. Genelgeler-Circulars
Bahse konu genelgelerde, İngiliz Hükümeti’nin Kıbrıs’ı nasıl bir yönetim anlayışıyla yöneteceğinin
detaylarını duyurmak amacıyla yayımladığı dokümanlardır. Bunları şöyle sıralamak mümkündür;
a) Administrative Secretary Circulars, 1955-1958
b) Treasury Circulars, 1918-1935
c) Colonial Secretary Circulars, 1941-1960
d) Chief Secretary Circulars, 1941-1945
IV. Daireler Arası Yazışmalar
Bahse konu yazışmalar, 1878-1960 tarihlerinde çeşitli hükümet kurumları arasındaki yazışmaları
içermekte olup, tasnifi daha tamamlanamamıştır. Tamamlanan kısımlar hizmete ise hizmete açılarak
bu konu araştırma yapmak isteyenlere açılmıştır.
V. İngiliz Devlet Arşivleri Belgeleri
Bahse konu belgeler, İngiliz devlet arşivlerinde bulunan Kıbrıs ile ilgili belgelerin kopyalarını
kapsamaktadır.
VI. Mahkeme Kayıtları
Bahse konu kayıtlar, adayı kiralayan İngiltere’nin adada belli bir süre sonra oluşturduğu
mahkeme sistemi içerisinde görülen, yüksek mahkeme, kaza mahkemeleri, yargı mahkemeleri ve köy
mahkemelerinin kayıt altına aldığı dokümanlardır. Bu kayıtlar oldukça zengin bir arşivsel malzeme
olup, 1878-1960 tarihleri arasını kapsamaktadır. İngiliz dönemi dışında 1960-1991 tarihleri arasındaki
diğer mahkeme dosyaları da arşivde bulunmaktadır.
Yine, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Milli Arşiv ve Araştırma Dairesi’nin zengin arşivsel
dokümanları arasında bulunan İngiliz döneminin defterlerinin genel tasnifiyle konu başlıklarını
aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.
a) Ödeme defterleri
b) Vergi defterleri
c) Muhasebe defterleri
d) Örtülü ödenek defterleri
e) Evkaf kayıt defterleri
f) Köy kooperatif defterleri
g) Hükümet görevlilerinin özel kayıt defterleri
Yine Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Milli Arşiv ve Araştırma Dairesi’nin zengin arşivsel
dokümanları arasında bulunan bir tasnifi devam eden fon da “Harita Fonu”’dur.
Yine, Milli Arşiv’in zengin arşivsel dokümanları arasında bulunan bir diğer fon da “Nadir Eserler
Fonu” ve “Yabancı Dil Kitap Koleksiyonu”’dur.
Bahse konu arşivde zengin bir İngilizce kitap koleksiyonu olup, tasnifi ve kataloglanması biten
Arşiv Dairesi Başkanlığı
933