KONGRE BİLDİRİLERİ
Preservation Arrangement & Retrieval of Assorted Digital Materials (PARADIGMA)
Norveç Ulusal Kütüphanesi, PARADIGMA projesini Ağustos 2001 yılında uygulamaya
başlamıştır. PARADIGMA projesinin hedefi, elektronik belgelerin kimliklenmesi, derlenmesi ve
korunmasında gerekli teknoloji ve metotları bulmak ve derlediği bu belgeleri 1989 Derleme Yasası
uyarınca ulusal kütüphane kullanıcılarının erişimine sunmaktır. PARADIGMA projesi ile kazanılan
deneyimler bibliyografik, teknik ve yasal alanlar da kendini göstermiştir. Proje, Norveç’te yayımlanmış
ve halkın erişimine sunulmuş tüm belgeleri kapsamına almıştır. Kapsamın böyle belirlenmesinin
sebebi, Norveç’le, Norveçlilerle ve yurt içinde ve yurt dışında olan Norveç’e ait durumlarla ilgili
bilgilerin kaynağı olmaya çalışmaktır. Bu durum tüm elektronik belgelerin kayıt altına alınmasını
sağlamış ve araştırma için erişilebilir kılmıştır. Norveç’te “.no” alan adı ile biten belgeler ile .com,
.net, .org alan adı ile biten belgeler kimliklenmiştir. (National Library of Norway, 2004).
The French National Institute for Research in Computer Science and
Automatic Control (INIRI)
2001 yılında Fransa Ulusal Kütüphanesi, elektronik belgeleri kimliklemek için INIRI çalışmasını
başlatmıştır. Fransa Ulusal Kütüphanesi bünyesinde yürütülen bu işbirliği çalışması derleme kanunu
tarafından desteklenmemektedir. Bu nedenle, Fransız elektronik belgelerinin kimliklenmesini
amaç edinen bu çalışmanın mali giderleri kütüphanenin kendi bütçesi tarafından karşılanmaktadır.
Kimliklenecek olan belgeler önemli olmalı ve belgelere en son ne zaman ulaşıldığına dair bilgiler ve
belgelere ait bir güncelleme olup olmadığı, olduysa ne zaman olduğunu içeren bilgiler yer almalıdır.
Fransız elektronik belgelerini kimliklemeye çalışan Fransa Ulusal Kütüphanesi’nin bu girişimi
başlatmasının nedeni ulusal kültür birikiminin ortaya çıkmasını sağlamaktır(Day, 2003, ss. 26-27).
Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi gelişmiş ülkeler, elektronik ortamda ürettikleri belgeleri
kimliklemek için çeşitli projeler başlatmışlar ve yürütmüşlerdir. Bu projelerde de uygulanan
kimliklemenin nasıl yapıldığı aşağıda kısaca anlatmaya çalışılmaktadır.
Elektronik Ortama Aktarılan Belgelerin Kimliklenmesi
Elektronik ortama aktarılan belgelerde çok farklı formatlar kullanılmaktadır. Kullanılan
belgenin özelliklerine göre ASCII, HTML, PDF, PHP, ASP, JPG, TEXT, MOVE, SOUND vb.
şekiller kullanılabilir (Göçmen, 2012). Bu formatlarda elektronik belgeleri kimlikleme, internet
üzerinde arama motorlarınca etkin bir biçimde bulunabilmesine olanak sağlayan üst veri etiketlemesi
ile yapılabilir. Elektronik belgenin tamamı yerine, standart bir biçimde oluşturulmuş bibliyografik
verilerini okuyarak yapılan bir dizinleme, dizinleme robotlarında olduğu gibi erişim isabeti açısından
arama motorlarının da performansını artıracaktır (Tonta, Yıltan ve Sever, 2002). Bu da, elektronik
ortama aktarılan her bir belgenin standart biçimde kimliklenmesi yani elektronik ortamdaki şekliyle
üst verisinin oluşturulmasını zorunlu kılmaktadır. Üst veri ile elektronik belgenin bibliyografik tanımı
da Dublin Core gibi standartlarla oluşturulur. Üst verisi oluşturulan belgeler, internet üzerinde, arama
motorlarınca etkin bir biçimde bulunabilir (Uysal, 2001, s. 110).
Üst verisi oluşturulan elektronik ortama aktarılan belgenin farkındalığı artar ve web üzerinde
çabuk bulunur. Elektronik belgede üst verinin standart biçimde uygulanması belgeye doğru biçimde
ulaşılmasını sağlar. Üst veri, elektronik belgeye internet üzerinde yüksek oranda görüne bilirlik
kazandırır. Üst verinin en önemli yararlarından biri de, sınırsız kaynağın bulunduğu internet ortamında
kaynakların, tanımlamasını yaparak arayanlar tarafından kolaylıkla bul չ