B İ L D İ R İ L E R | Page 814

KONGRE BİLDİRİLERİ Buna göre 1536M.’de vakıfların payı genel vergi gelirinin %12.046’sı, 1570M.’de %7.86’sı, 1587M.’de %15.15’i olmuştur. Yani 1570M.’de 1536M.’ye göre %4.186’lık azalma görülmüş, 1587M.’de 1570M.’e göre %7.29, 1536’ya göre %3.104 artış olmuştur. Vakıflar içerisinde dikkat çeken hususlardan birisi de bölgedeki Kadirî Tarikatının durumudur. Muhtemelen tarikat bölgedeki Mevleviliğin etkisini tamamlar niteliktedir. Bu açıdan Kadiriliğe daha çok kırsal unsur olarak bakılabilir. Yani Mevleviliğin daha çok şehir merkezli olması nedeniyle, Kilis’in köy kesimlerinde veya konar-göçerler arasında Mevleviliğin yayılma alanı bulamadığı düşünülebilir. Osmanlı Devletinin eskiden Müslüman olan bölgelerdeki hâkimiyet anlayışını sorguladığımızda, dini nitelikli teşekküllerin daha öncelikli olduğunu görmekteyiz. Bu teşekküller arasında ilk karşımıza çıkanlar ise cami, mescit, tekke v.s. gibi yapılardı.16. yüzyıl içerisinde Kilis Sancağında Kadiri Tarikatına Osmanlı vergi gelirlerinden ayrılan payı ödemek durumunda olan 10 adet köy bulunuyordu. 1519M.’de Kilis ve civarı henüz Osmanlı sınırları içerisine yeni katılışken yapılan tahrirde 20 vakıf ismi yer almaktadır. Bu rakam 17 yıl sonra 1536M’de 86’ya çıkmıştır. 1587M.’de ise 107 adet vakıf kaydına ulaşılmıştır. Bu artışı oransal olarak belirtmek gerekirse; 1536M.’de artış %430, 1570M.’de %500, ve son olarak 1587M.’de %535 artış olmuştur. Yani kısaca yaklaşık 80 yıl içerisinde sancaktaki vakıf sayısı beş kattan fazla artmıştır. Bu artış yukarda görüleceği üzere parasal bakımdan da yaklaşık beş olmuştur. Vakıflardan bir kısmı Memluk döneminden Osmanlı Devletine intikal etmiştir. Sayılarının 20 civarında olduğunu tahmin ettiğimiz bu vakıflar eğer Memluk ülkesinin Osmanlı eline geçmesinden hemen sonra kurulmadılarsa çok önceden beri devam etmekteydiler. Nitekim en azından Sultan Gavri vakfının Mumluklardan Osmanlıya intikal ederek, Osmanlı devrinde de işletilmeye devam ettiğini söylemek mümkündür. Bu vakfa ait gelirler Sultan Gavrî’nin oğlu Mehmed ve torunu Fatma Hatun adına devam etmekte veya eskiden olageldiği gibi Sultan Gavrî vakıfları olarak Osmanlı vergi gelirlerinden pay almaktaydı. Kilis sancağında yer alan vakıf sahipleri arasında 9 seyit ve 5 şerif adına rastlanması Kilis’te evladı resul dediğimiz peygamber torunlarının da yüksek bir oranda yer aldığını söyleyebiliriz. Vakıflar gelir kalemler genellikle kiraya verilmek suretiyle işletilmekte, kiralama 1 yıldan 3 yıla kadar olabilmekteydi. Netice olarak Osmanlı Devleti sosyal oluşumlara genel olarak muhalif bir tutum sergilememiştir. Mevcut yapıyı tanıma yoluna gitmiştir. Sorunlarla karşılaştığı dönemlerde ise (kıtlık, isyan, uzun süreli savaş hali v.s. gibi) o sorunun çözümüne odaklanmış ve sorun çözüldükten sonra da tekrar reayanın huzuru noktasındaki siyasetine dönmüştür. Tablo65 : Kilis Sancağına Ait Vakıfların 16. Yüzyıl İçerisinde Köylere ve Mezralara Göre Dağılımı Vakıf Adı Abdulhamit b. Zeyd Abdulkerim b. Abdulmenef Abidin Ebu Receb ve Mehmed Akbolad b. Abdullah elAşarî Akpolat b. Abdullah Şeref Alaüddin Ali b. Ahmed b. Şeybanî Alaüddin Ali b. Şeybanî Alaüddin Ali b. Ömer b. Halil Alaüddin Ali b. Ömer b. Safer Alaüddin Ali b. Yusuf b. Budak Alaüddin b. Süleyman Ali b. Mehmed Ali b. Mehmed Ali b. Mehmed Ali b. Mehmed b. Abid Ali b. Mehmed b. Ahmed Ali b. Mehmed b. Emir Ali b. Mehmed b. Faruk Ali b. Mehmed b. Rebi Ali Mekkî Ali Kasım el Tahirî Ali Seydi bin Temur Bahaeddin b. Abdurrahman Bahaeddin b. Abdurrahman Bahaeddin Yusuf 1536 Tahriri (Akçe) 1570 Tahriri (Akçe) 1587 Tahriri (Akçe) 3550 291 Köy veya Mezra Adı Merdağin 216 Tibil el Fehm 310 Goz 3460 Doybık 451 494 Dir Ebu Ali 1427 3396 Tellaleyn 1278,5 1245 Laziye 271 Goz 116 Kefer Naba 228 Tibil 1300 Maarret’ül Meşayih 1097,5 Badman 1500 Malikiyye 728 299 543 160 814,5 Dir Ebu Ali Malikiyye M-i Hasin Harbete Karamil 2000 Meneğ 500 Badman 300 Tel Accar 855 Malikiyye 2781 Malikiyye 16238 M-i Kefer Sevad 65 Bu tablo ve makalede yer alan bilgileri bir kısmı yazarın basılmamış doktora tezinde yer alan bilgilerin düzenlenmiş ve tekrar gözden geçirilmiş halidir. Bkz. Akis, Metin, 16. Yüzyılda Kilis ve Azez Sancağında Sosyal ve İktisadi Hayat, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2002. 800 Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Arşiv Dairesi Başkanlığı 801