KONGRE BİLDİRİLERİ
1263/1847 ve 1275/1858-1859 tarihli tapu nizamnamelerinde tapu senet ve kayıtlarının hukuki
değeri, yani bunların ne dereceye kadar ihticac olunabileceği hakkında hüküm bulunmamaktadır.
1276/1859-1860 tarihli Tapu Senedatı Hakkında Talimatname ile senetsiz miri arazi tasarrufu
yasaklanmış; ancak, tapu senetleri ve kayıtlarının hukuki değeri hakkında bir hükme yer verilmemiştir.
9 Eylül 1874 tarihli Emlâk-ı Sırfa ve Mevkufe Senedatı Hakkında Nizamname’nin 18. maddesinde,
emlâk için verilen senetlerin senedat-ı resmiye’den olarak bilcümle mehakim ve mecaliste mu’teber ve
mâmulünbih olduğu yazılıdır.
Defter-i Hâkâni’nin tasdikli ve tasdiksiz yoklama defterleri de hukukî bakımdan önem
arzetmektedir. Tapu işlemlerine dair musaddak ve gayrımusaddak tapu yoklama esas defterleri,
temellük sebeplerini ispat vesikaları arasında sayılmıştır. Günümüzde, idare meclisleri veya takrir
komisyonları tarafından onaylanmamış esas yoklama defterlerindeki gayrımenkul emlâk kayıtlarının
ihticaca sâlih denilerek istenmesi halinde, bu defterlerden kayıt suretleri çıkartılarak ilgili makamlara
gönderilmesi ve kaydıyla istifa olunduğu müfettiş raporlarından anlaşılmaktadır211.
Osmanlı modern tapu daireleri, 30 Temmuz 1907 tarihli nizamname ile bugünkü hüviyet ve
yetkilerine yaklaşmışlardır, Bu nizamname ile tahdit ve harita gibi uzmanlık gerektiren işlemlerin
Defter-i Hâkâni kâtip ve memurlarına ihale edilmesiyle, modern kadastronun temelleri atılmıştır.
Tapu ve kadastro çalışmalarını bünyesinde toplayan Defter-i Hâkâni Nezareti, sonraki yıllarda bir
ara Adliye Nezareti’ne, 1912’de Maliye Nezareti’ne bağlanmış, 1922’de lâğvedilmiştir. Cumhuriyetin
ilânından önce, bir ara Maliye Vekâleti’ne bağlı Umur-ı Tasarrufiye Müdiriyeti kurulmuş; sonra, Tapu
Umum Müdürlüğü teşkil edilmiştir. Bu ara dönemde, tapu ve kadastro muamelelerini yürütme görevi
İstanbul Defter-i Hâkâni Müdiriyeti’ne bırakılmıştır. Müdürlük bünyesinde kayıt ve haciz kalemleri
ile fen heyeti ve şer’ memurluğu görev yapmıştır. Cumhuriyet döneminde tapu nizamı ve teşkilâtı
yeniden organize edilmiş; modern kadastro çalışmaları, Türkiye genelinde yeni kadastroyu hedefleyen
1925 tarih ve 658 Sayılı Kadastro Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle başlamıştır.
211 Umumi Tahriratlar, 1938, c.1, s. 331’den naklen, Ülgenalp, a.g.m., s. 678-679.
66
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü
KAYNAKÇA:
A.Arşiv Belgeleri212:
T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (BOA,
İstanbul)213:
Sadaret (A.) Âmedi Kalemi (A.AMD),Sadaret-Divân Beylikçi Kalemi (A.DVN), Divan Beylikçi
Kalemi Mühimme Evrakı (A.DVN.MHM), Mektubi Kalemi (A.MKT), Mektubi Kalemi Meclis-i
Vâlâ Yazışmaları (A.MKT.MVL), Mektubi Kalemi Umumi Yazışma Evrakı (A.MKT.UM);
Bâb-ı Âsâfi Defterhane-i Âmire Kalemi/defter (A.DFEd);
Bâbıâli Evrak Odası (BEO);
Cevdet Tasnifi (C.):
C.ML (Maliye);
Dahiliye Nezareti Evrakı (DH.):
İdare (DH.İD), İdare-i Umumiye Evrakı (DH.İUM), İdare-i Umumiye Evrakı-Ek (DH.İUM.EK),
Mebâni-i Emiriyye ve Hapishaneler Müdiriyeti (DH.MB.HPS).Mektubi Kalemi (DH.MKT),
Muhaberat-ıUmumiye İdaresi (DH.MUİ), Sicill-i Ahval İdaresi/defter (DH.SAİDd),Tesri-i Muamelat
ve ve Islahat Komisyonu (DH.TMIK.S), Umur-ı Mahalliye ve Vilayet Müdürlüğü (DH.UMVM);
Hariciye Nezareti Evrakı (HR.):
Hukuk Müşavirliği İstişare Odası Evrakı (HR.HMŞ.İŞO),Tercüme Odası (HR.TO), İstanbul
Murahhaslığı (HR.İM);
Haritalar (HRT.h);
İradeler (İ.):
Dahiliye (İ.DH), Dosya Usulü (İ.DUİT), Kanun ve Nizamat (İ.KAN), Meclis-i Vâlâ (İ.MVL), Mesâil-i
Mühimme (İ.MSM), Şûrâ-yı Devlet (İ.ŞD) YX