KONGRE BİLDİRİLERİ
Çelebi, Bolu Dağlarına sığınarak, buradaki Kızık yaylasında bir süre gizlenmiştir. Timur’un bölgeden
ayrılmasından sonra Mehmed Çelebi Osmanlı Devletinde düzeni sağlayarak, devleti yeniden toparlamış
1416’da Çelebi Mehmed’in, Candaroğullarının merkezi Kastamonu’yu tekrar ele geçirmesiyle nihaî
olarak Osmanlı hâkimiyetine girmiştir.7
Sultan II. Murad, bir zaman Bolu’da kalmış bu süre zarfında adına para bastırmıştır. II. Murad’ın
faaliyetlerinden sonra, Bolu fiziki olarak, bir sınır şehri olmaktan çıkmıştır. Ancak Sancağın diğer
alanlarında bu durum devam etmiş, Fatih Sultan Mehmed’in saltanat yıllarında Bolu, serhat şehri
unvanını nitelendirilmiştir. Bunda Amasra ve Sinop’a yapılan seferde Akyazı-Bolu yolunun
kullanılması en büyük etkendir.8
Sonuç olarak: Batı Karadeniz bölgesi dediğimiz bölge ve özellikle kıyı şeridi, Fatih Sultan
Mehmet’in faaliyetleri neticesinde tam manasıyla Osmanlı hâkimiyetine girmiştir. Bölgede çok erken
devirlerde Türk ve Müslüman nüfus iskân edilmekle birlikte denizle irtibatı olan ve hisar içinde yer
alan bir başka ifadeyle kale şehirlerinde ise bu olgu biraz daha gecikmiştir. Ancak bu mevcudiyet,
gerek nitelik, gerekse nicelik açısından bölgenin genel yapısını etkileyecek çapta değildir. Bölge idari
olarak da bu dönemden sonra klâsik Osmanlı idaresi içinde varlığını sürdürmüştür.
Mevcut Tahrir Defterlerine Göre Bolu Sancağının İdari Yapısı:
Bolu sancağı 16. yüzyılda Anadolu Beylerbeyliği’nin bir sancağı idi. Rumeli’de fetihlerin
genişlemesi ile 1362’de teşekkül eden Rumeli Beylerbeyliğin den sonra 1393’de ikinci olarak
Anadolu Beylerbeyliği teşkil edilmiştir. Yüzyıl boyunca da zaman zaman bazı sancakların ilavesi veya
çıkarılması ile sayıları 15, 16 veya 17 şeklinde değişmiştir. Bu sancaklar: 1-Ankara, 2-Kütahya, 3-Aydın,
4-Alaiye, 5-Biga, 6-Bolu, 7-Hamideli, 8-Hüdavendigâr, 9-Karahisar-ı Sahip, 10-Karasi, 11-Kastamonu,
12-Kengri 13-Kocaeli, 14-Menteşe, 15- Saruhan, 16- Sultanönü, 17-Teke. (Ekler: Resim 4)
Yüzyılın başında Ankara sancağı ve daha sonraları ise Kütahya sancağı, “Paşa Sancağı” hüviyetini
taşımıştır. Bolu sancağı Anadolu beylerbeyliğinin teşekkülünden beri hep bu beylerbeyliğin içinde yer
almştır. 9 Defterlere göre sancak sayısı 16 olan şu nahiyelerden müteşekkildi: 1-Bolu, 2-Çağa, 3-Dodurga,
4-Ereğli, 5-Gerede, 6-Hızırbegeli, 7-Kıbrus, 8-Konrapa, 9-Mengen, 10-Mudurnu, 11-Onikidivan,
12-Taraklıborlu, 13-Ulus, 14-Viranşehir, 15-Yedidivan, 16-Yenice adlarını taşıyan on altı nahiyesi vardır.10
Bu nahiyelerden bir kısmı kadim yerleşim merkezidir. Bunlardan sancak merkezi Bolu başta olmak
üzere, Mudurnu, Taraklıborlu, Ereğli en önde gelenleridir. Bir kısım nahiye merkezi köyden biraz daha
büyük; bir kısmının ise nahiye merkezi de bulunmamaktadır.11
Kaynaklar: Tahrir Defterleri:
a) Tahrir Defterleri:
Tapu Tahrir Defterleri (Defter-i Hâkânîler veya kısaca Tahrir Defterleri), padişah değişimi,
yeni fetihler veya zamanla meydana gelen umumi değişiklikleri tespit etmek gibi, çeşitli vesilelerle
yapılan sayımların neticelerini ihtiva eden defterlerdir. Tahrir adı verilen bu sayımlar, bir bölgeye
ait olabileceği gibi aynı zamanda bütün ülkeye de ait olabilir. Tahririn nasıl yapılacağı ve ne gibi
hususların göz önünde bulundurulacağı kanunnamelerle tespit edilmiştir. Tahrir yapılacak bölgeye,
bu işi yapmak üzere bir’’emin’’ve emin ile beraber tahrir usulünü bilen bir “kâtip” atanırdı. Tahrir
edilecek bölgedeki mülki idarecilerin de tahrir müddetince bunlara yardım etmesi emrolunurdu.
Tahrir esnasında kaza, nahiye, mezra, yaylak, kışlak, mera ve çiftlik gibi meskûn ve zirai sahaların
7Bölgedeki bu hakimiyet mücadelesi şu eserde bütün teferruatı ile anlatılmıştır. Yaşar Yücel, Çobanoğulları Candaroğulları Beylikleri, Ankara,
1980.
8 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C. II, Ankara, 1998, s. 48.
9 BA Bâb-ı Asâfî Ruûs Kalemi, 1452 numaralı defter; BA Maliye Defterleri nu:12, v.2b; 16. yüzyıl içinde değişik tarihlerdeki sancak listeleri için
bkz. T. Baykara, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyasına Giriş, Ankara, 1988, s.99-100; M. Kunt, Sancaktan Eyalete, İstanbul, 1978, s.127, 136-137, 155156, 187; K.Z. Taş, Bolu Sancağı, s. 24-25.
10 K. Z. Taş, Bolu Sancağı, Ankara, 1993
11 Bolu sancağının da dâhil olduğu Anadolu coğrafyasından ge :vV