KONGRE BİLDİRİLERİ
Araştırmacıların büyük bir kısmı ‘araştırma izni konusunda yaptığım talebe, ilgili yasal
düzenlemeye uygun olarak iki gün içinde cevap alabilmekteyim’ önermesine hayır cevabı vermiştir.
Hayır cevabı veren % 63 oranında katılımcı sorunun halen daha devam ettiğini göstermektedir. Aynı
konuyu tamamlayacak şekilde ‘araştırma iznine yönelik değerlendirme ve uygulama esaslarının
her araştırmacıya eşit şekilde yansıtılmadığı kanaatindeyim’ önermesine ise çoğunluk hayır yanıtı
vermiştir. Her ne kadar önermeye evet diyenlerin oranı % 38 olsa da, araştırmacıların büyük bir kısmı
araştırma izni konusunda kişisel ayrımcılık yapılmadığı düşüncesindedir.
c. Kısıtlama
Her bilgi merkezinde genel ya da bir takım kullanıcı gruplarına yönelik bilgi-belge kısıtlaması
yapılabilir. Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de bilgi merkezlerinde kaynak kullanımı konusunda
bir takım kısıtlamalar yapılmaktadır. Dünyada arşiv teorisyenleri çoğunlukla kişisel ve ulusal hak
ve sorumluluklara zarar vermemesi koşuluyla kaynak kullanımında kısıtlamanın olabildiğince
az yapılması görüşünden yana tavır sergiler. Ancak bu hususta ulusal, bölgesel ve/veya kurumsal
düzlemde standart olarak uygulanabilecek bir rehber ortaya koymak zordur. Bu nedenle sürekli olarak
araştırmacılar ve kısıtlama yapan bilgi merkezleri arasında sürekli olarak bir tartışma sürmektedir.
Konuya ilişkin katılımcıların değerlendirmeleri iki önerme ile saptanmaya çalışılmıştır.
Tablo 7: Dosya Kısıtlaması
d. Katalog
Bilgi erişim sistemlerinin en önemli araçlarından biri katalogdur. Ayrıntılı bir katalog sisteminden
her türlü kullanıcının arama davranışı dikkate alınmak suretiyle farklı erişim uçlarından derinlemesine
erişebilme özelliğine sahip olması beklenir. Nitelikli bir katalog sistemi farklı dizin listelerini
barındırmalı ve sistemin erişim isabet oranı yüksek olmalıdır. Kullanıcılar genellikle bir katalog
sistemini dermede var olduğunu bildiği kaynakların katalog sisteminde bulunup bulunmadığına ve/
veya kısa sürede erişilip erişilmediğine bakarak değerlendirirler. Araştırmada arşiv kataloğunun
değerlendirilmesi ile ilgili olarak katılımcılara iki önerme ile değerlendirme yapmaları istenmiştir.
Tablo 9: Mevcut Katalog Durumu
Tablo 10: İsabetsiz Erişim
Tablo 8: Araştırma Sürecinde
Kayırmacılık
‘Araştırma konusu ile ilgili dosyalara yapılan kısıtlamaları genel olarak haklı buluyorum’
önermesine katılımcıların çok büyük kısmı hayır yanıtını vermektedir. Benzer içeriğe sahip ‘araştırmaya
kapalı tutulan dosyaların bazen kişisel inisiyatifler kullanılarak bazı araştırmacılara açıldığını
düşünüyorum’ önermesine ise katılımcıların çok büyük bir bölümü evet yanıtını vermektedir. Tapu
arşivleri genellikle uluslararası boyutta Türkiye Cumhuriyeti’ne yönelik asılsız iddiaların daha büyük
sorunlara dönüşmemesi için kısıtlanmaktadır. Milli Güvenlik Kurulu’nun 17 Ağustos 2005 tarihinde
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’ne göndermiş olduğu gizli yazıda konu dile getirilmektedir. Söz
konusu yazıda, istismara konu olacağı gerekçesi ile arşiv malzemelerinin kullanımı, devredilmesi ve
13
çoğaltılması konularında azami dikkat gösterilmesi gerektiği ifade edilmektedir . Araştırmacıların
yaşadıkları kısıtlama sorunlarının altında büyük oranda bu gerçek yatmaktadır. Ancak ikinci önermeye
büyük bir çoğunluğun evet yanıtı vermesi, araştırmacılar arasında kurum personeli ile bir şekilde yakın
irtibat kuranların kısıtlı olan kaynakları bile edinebildikleri görüşünün hakim olduğunu göstermektedir.
‘Mevcut katalogl arı yeterli bulmaktayım’ önermesine katılımcıların hemen hemen tamamı hayır
yanıtını vermiştir. Bir önceki önermeyi destekleyici mahiyette olan ‘katalog ve dosya numaraları
birbirini tutmadığı için zaman zaman isabetsiz erişimler yaşamaktayım’ önermesine de katılımcıların
çok büyük bir bölümü katılmıştır. Araştırmacılar açık uçlu sorunun yanıtı olarak çeşitli dizinlerin
hazırlanmamış olmasını kendileri açısından çok ciddi bir sorun olarak görmekte ve zamanlarının
büyük bir kısmını defter fihristlerinde tarama yaparak geçirmek zorunda kaldıklarını ifade etmektedir.
Bu nedenle çıkan sonuç, Tapu arşivlerinin daha nitelikli olarak düzenlenmesine, işlevsel erişim araçları
ile erişilebilir kılınmasına ve daha fazla kullanılabilir hale dönüştürülmesine işaret etmektedir.
e. Çoğaltım Olanakları
Günümüzde görüntüleme ve çoğaltım teknolojileriyle yürütülen hizmetler bilgi merkezlerinin
vazgeçilmez hizmet alanlarından birini oluşturmaktadır. Özellikle görüntüleme teknolojileri nadir
eserlerin daha az zararla ve yüksek bir performansla kullanılmasını sağlaması nedeniyle bilgi
merkezlerinde artan şeklide yararlanılmaktadır. Kullanıcıların bilgi kaynağına sahip olma talebi ya
fotokopi ya da dijital kopyalar ile karşılanmaktadır. Bu bağlamda çalışmada katılımcılara görüntüleme
ve çoğaltım olanaklarının durumu ile ilgili değerlendirme yapmaları istenmiştir.
Tablo 11: Dijital Görüntüleme İzni
13 Nuray Babacan, “Tapu arşivlerini ’sınırlı’ kullanın”, Hürriyet Gazetesi, 19 Eylül 2006. 18 Eylül 2012 tarihinde http://www.hurriyet.com.
tr/gundem/5109117_p.asp adresinden erişildi.
724
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü
Arşiv Dairesi Başkanlığı
725