KONGRE BİLDİRİLERİ
Kamu arşivlerinin hemen hepsinde adı geçen karar maddelerinin duyurulmasının dışında ayrıntılı bir
kullanıcı yönergesine yer verilmemektedir. Maddelerine genel olarak bakıldığında kararın, araştırma
sürecini zorlaştırıcı maddeler içerdiği görülebilmektedir. Örneğin arşivlerde araştırma yapmak üzere
yabancılar tarafından yapılan müracaatların bir ay gibi uzun bir zaman diliminde sonuçlandırılacağı
belirtilmektedir. Benzer şekilde belgelerin yalnızca fotokopi şeklinde alınabilmesi koşulu, süreci
kısıtlayıcı sorunlar doğurmaktadır. Karar maddelerinin kısıtlayıcı prensipler içermesi nedeniyle
araştırmacının mobil bilgisayar veya dijital görüntüleyici cihazları kullanamaması araştırma sürecinin
son derece uzaması sonucunu beraberinde getirmektedir5.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü web sitesinde arşiv hizmetlerine yönelik çeşitli bilgilerin
yanı sıra söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı’na yer verilmektedir. Ancak bu bilgilerin kullanıcıların
hak ve sorumlulukları ile ilgili olarak diğer kamu kuruluşlarından ayrı tutulabilecek bir özelliği
bulunmamaktadır. Zira web sitesi kullanıcılara arşiv hizmetlerinden yararlanma konusunda doyurucu
bilgiler içeren bir rehbere ne yazık ki sahip değildir.
2. Önceki Çalışmalar
Teknoloji, sosyal yaşamın her alanına olduğu gibi bilgi merkezlerinde verilen hizmetlere
de belirgin şekilde etki etmiştir. Artık toplumsal algı, bilgi merkezlerinin teknoloji ile hizmet
veren bir merkez olduğu yönündedir. Yeni nesil özellikle bilişim teknolojisini bir araç değil, amaç
gibi kullanmaktadır. Bu nedenle web tabanlı bilgi kaynaklarının tüketimi her geçen gün artmayı
sürdürmektedir. Günümüzde webe dayalı hizmet üretemeyen bilgi merkezleri kullanıcı potansiyelini
yitirirken, webe uyumlu hizmet geliştiren merkezler nitelikli ve yüksek oranda kullanıcı kitlesine
sahip olabilmektedir. Dolayısıyla kullanıcı kendine hak verilmesini beklemek yerine, hak veren bilgi
merkezine yönelmeyi tercih etmektedir. Bu durum aynı zamanda bilgi merkezlerinde rekabetçiliğin
arttığını da göstermektedir.
Arşivler, özellikle tarihî olanlar, bilgi merkezleri içinde özel bir türü oluşturmaktadır. Kaynaklarının
büyük bir bölümü orijinal özellik sergilediği için, kullanıcının başka merkezlere yönelmesi büyük
oranda mümkün değildir. Diğer tür bilgi merkezlerinde geliştirilen hizmet çizgisinin arşivlere de
yansıması, potansiyel gelişim için bir zorunluluktur.
Türkiye’de bilgi merkezlerinde kullanıcı hak ve sorumluluklarının ele alındığı literatüre
bakıldığında, bunların büyük bir kısmının kütüphane türleri üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir.
6
Nazlı Alkan tarafından kaleme alınan ‘Üniversite Kütüphanesi Sisteminde Kütüphaneci-Kullanıcı
Etkileşimi’ adlı makale bunlardan biridir. Makalede, tarihî bir perspektif içinde üniversite
kütüphanelerinde kullanıcı haklarının gelişimi ele alındıktan sonra, kullanıcılara verilmesi gereken
7
hak ve sorumluluklara yer verilmektedir. Benzer şekilde Bülent Yılmaz’ın hazırladığı ‘Kullanıcı
Sözleşmesi’ adlı makalede de İngiltere’deki Buckinghamshire İlçe Kütüphanesi’nde halk ve
kütüphane çalışanları arasında daha iyiye ulaşmaya yönelik sözleşme örneğine yer verilmektedir.
Kütüphane kullanıcıları üzerine yapılan daha çok sayıda kaynaktan söz edilebilir. Ancak arşivler
8
söz konusu olduğunda birkaç yayından ancak bahsedilebilir. Örneğin Akif Erdoğdu tarafından
hazırlanan ‘Arşivlerimiz ve Sorunlarımız’ adlı bildiride Türkiye’de genel olarak arşivlerde yaşanan
9
erişim, mevzuat, personel ve daha pek çok konu ele alınmıştır. Benzer şekilde Özer Ergenç’in ‘Bir
10
Tarihçinin Arşivden Bekledikleri’, Hasan Yüksel’in ‘Araştırmacıların Arşivlerde Karşılaştıkları
5 Bakanlar Kurulu Kararı. (2002). Devlet Arşivlerinde Araştırma ve İnceleme Yapmak İsteyen Türk ve Yabancı Uyruklu Gerçek veya Tüzel
Kişilerin Tabi Olacakları Esaslar. 13 Eylül 2012 tarihinde http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2002/03/20020301.htm#3 adresinden erişildi.
6 Nazlı Alkan, “Üniversite Kütüph