KONGRE BİLDİRİLERİ
Kaynakça
At Justin Rrota, Ditët e mbrame të Turqisë në Shkodër ase rrethimi i qytetit, 1912-1913, botimi II,
Botime Françeskane, Shkodër 2010
Defter-i mufassal-ı liva-i Dukagin (1582-1583), Arkivi i Institutit të Historisë, Fondi i defterëve
kadastralë osmanë, kodi L. 22
Defteri i regjistrimit të sanxhakut të Shkodrës i vitit 1485, (paraqitja, hyrja, transliterimi, përkthimi
dhe komentet nga Selami Pulaha), Akademia e Shkencave e R.P. të Shqipërisë – Instituti i Historisë,
Tiranë 1962
Dritan Egro, Ligji osman ndër shqiptarët e Mesjetës së Vonë: gjysma II e shek. XV – fillimshekulli
XVII, (përkthim nga turqishtja osmane & edicion tekstual kritik), Qendra e Studimeve AlbanologjikeInstituti i Historisë, Tiranë 2012
Ferenc Eckhart, Introduction a l’histoire hongroise, Paris 1928
Halil İnalcık, “Krahina e Krujës dhe Dibrës rreth vitit 1467”, Konferenca e Dytë e Studimeve
Albanologjike (12-18 janar 1968), vol. I, Universiteti shtetëror i Tiranës-Instituti i Historisë dhe i
Gjuhësisë, Tiranë 1969, ss. 181-93
Karel Kadlec, Introduction a l’étude comparative de l’histoire du droit public des peuples slaves,
Paris 1933
The Laws of the Medieval Kingdom of Hungary, vol. I (1000-1301), vol. II (1301-1458), vol. III
(1458-1490), Charles Schlacks, Jr., Publisher, Printed in Hungary 1996-1999
Marin Barleti, Rrethimi i Shkodrës, përkthye prej origjinalit latinisht nga Henrik Lacaj, botim i
Universitetit Shtetëror, Tiranë 1962
Mevlana Mehmed Neşri, Cihannüma (Osmanlı Tarihi, 1288-1485), (Haz). Necdet Öztürk,
Çamlıca Basım Yayın, İstanbul 2008
Milan Šufflay, Qytetet dhe kështjellat e Shqipërisë kryesisht në Mesjetë, Onufri, Tiranë 2009.
Oliver J. Schmitt, Das venezianische Albanien (1392-1479), R. Oldenbourg Verlag GmbH,
München 2001; Arnavutça edisyonu için, bakın: Arbëria Venedike 1392-1479, K & B, Tiranë 2007
Паматники законодательной дъятельности Душана, царя Сербовъ и Грековъ (Хрисовулы,
Сербскій законникъ, Сборники византійскихъ законовъ), изслъдованіе Тимофея Флоринскаго,
Киеб 1888
Regjistri i kadastrës dhe i koncesioneve për rrethin e Shkodrës, 1416-1417, përgatitur për botim
nga Injac Zamputi, Akademia e Shkencave e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë – Instituti
i Historisë, Tiranë 1977
Statutet dhe urdhëresat e kapitullit të Kishës Katedrale të Drishtit, Musa Ahmeti & Etleva Lala,
OMBRA GVG, Tiranë 2009
Statuti di Scutari della prima metá del secolo XIV con le addizioni fino al 1469, Viella, Roma
2002; Arnavutça edisyonu için bkz. Statutet e Shkodrës në gjysmën e parë të shek. XIV me shtesat deri
në vitin 1469, botimi i dytë, Onufri, Tiranë 2010
Stojan Novakovič, Zakonik Stefana Dushana, Beograd 1898
Dr. Beh ije ZLATAR
Orijentalni Institut u Sarajevu / BOSNIA-HERZEGOVINA
BOSNA SANCAĞI’NIN 1604 TARİHLİ DETAYLI NÜFUS SAYIMININ BOSNA
TARİHİ ARAŞTIRMALARINDAKİ ÖNEMİ
O
smanlı tapu tahrir defterleri, Osmanlı Devleti sosyal ve ekonomi tarihi, özellikle de yerleşim
tarihi ve coğrafî tarih araştırmalarında önemli kaynaklardır. Bu belgeler oluştukları dönemler
açısından ana kaynak değerindedirler. Osmanlı Devleti sınırları içerisindeki bütün eyaletler
bazındaki genel nüfus sayımları, Sultan II. Murat (1421-1451) döneminden başlayarak, Sultan I.
Ahmet (1603-1617) dönemine kadar, her yeni sultanın tahta çıkışıyla birlikte yeniden yapılmıştır. Aynı
zamanda, devlet sınırları içerisindeki bir bölgenin sınırlarında veya o bölge içerisinde değişiklikler
meydana geldiğinde de nüfus sayımları yapılmıştır. Nüfus sayımlarının asıl amacı, ilk etapta fethedilen
bölgelerin Osmanlı Devleti mülküne kaydedilmesi, yeni fethedilen bölgelerde Osmanlı idaresinin
kurulması ve belli bölgelerdeki gelir durumlarının hesaplanarak, her hanenin vergi yükümlülüklerinin
belirlenmesidir. Nihai amaç, devlet gelirlerinde asker sınıfı maaşlarına yönelik düzenlemeler
yapılmasıydı.
Bilhassa dönemin nüfus yapısını, şehir yerleşkelerinin oluşum ve gelişim süreçlerini ve bu
bölgelerde İslam dininin yayılış dinamiğini inceleme imkanı sunması bakımından tapu tahrir defterleri
Bosna Hersek tarihi araştırmaları için pek mühim ve güvenilir kaynaklar konumundadırlar. Bölgedeki
Osmanlı idaresinin başlarından itibaren, Bosna Sancağı merkezî sancak, yani paşa sancağı konumunda
olup, diğer sancaklara, Bosna sancakbeyi ise diğer sancakbeylerine göre ayrıcalıklı bir durumdaydı.
Bosna Eyaleti sınırları içerisindeki bölgeleri kapsayan birden fazla tahrir defteri bugüne kadar
ulaşmayı başarmıştır. Bu defterlerden Bosna bölgesine ait en kapsamlı nüfus sayımını içeren defter
1604 yılına aittir. Defterin orijinal nüshası 1.476 sayfa olup, Sultan I. Ahmet (1603-1617) döneminde
oluşmuştur. Bugün Türkiye Cumhuriyeti Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü’nde Kuyud-i Kadime1
serisinde korunmaktadır. Bu defter, Bosna Sancağı’na ait bilinen en son tahrir defteridir. İstanbul’da
Başbakanlık Arşivi’nde 1623 tarihli2 bir başka defter bulunsa da, inceleyebildiğim kadarıyla bu belge,
1604 tarihli defterin neredeyse bire bir aynısıdır.
1 Ankara, Tapu ve Kadastro (TK), No 477 (I); No 478 (II); i No 479 (III).
2 Istanbul, Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Tapu defter (TD), no 742.
694
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü
Arşiv Dairesi Başkanlığı
695