KONGRE BİLDİRİLERİ
Sancağın en erken tarihli tahrir defteri 872 (1467/68) tarihli bir mufassal tahrir defteridir.8 Sancak
bundan sonra 16. yüzyıl sonlarına kadar farklı zamanlarda tahrire tabi tutulmuştur. Bu tahrir defterlerinin
bir kısmı İstanbul Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde9 ve bazıları ise Ankara Tapu ve Kadastro Genel
Müdürlüğü Kuyûd-ı Kadîme Arşivi’nde muhafaza edilmektedirler.10 Kuyûd-ı Kadîme Arşivi’nde 3
cilt defter daha bulunmaktadır. H.1154/ M.1741 tarihli olan bu defterler tahrir uygulamasının artık
yürürlükte olmadığının düşünüldüğü bir zamana aittirler.11 Bu çalışmada bu defterlerin varlığından
yola çıkılarak, Semendire sancağının H.1154/ M.1741 tarihli tahriri konu edilecektir. Öncelikle, tahrir
usulünün terk edildiği bir dönemde sancağın tahrir edilme sebepleri üzerinde durulacak; aynı arşivde
bulunan bir telhis esas alınmak suretiyle tahririn yapılışı ile ilgili çeşitli hususlar ele alınacak ve
nihayet söz konusu tahrir defterleri hakkında bilgi verilecektir.
1- Tahririn Sebebi
XVI. yüzyılın sonlarından itibaren timâr sisteminin önemini kaybetmeye başlaması ile XV.
yüzyılın başlarından itibaren uygulanmakta olan tahrir usulü de terk edilmiştir.12 Selânikî Mustafa
8 Defter İstanbul Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde TD.5 referans numarası ile muhafaza edilmektedir.
Ema Milović-Bojanić, 1476 tarihli tahrir defterinde bazı köy ya da mezralar için “haric ez defter“ ifadesinin kullanıldığını, bunun da daha
önceki bir tarihte yapılmış tahrir defterine işaret ettiğini belirtmektedir. Kesin olarak söylenemeyecek olan şey 1476 tarihli tahririn ikinci mi
yoksa üçüncü mü olduğudur. Dolayısıyla 1476 tarihli tahrir defteri, Semendire sancağının en eski tarihli tahrir defteri değil, muhafaza edilmişmevcut en eski tarihli tahrir defteridir. Bkz. Ema Milović-Bojanić, Smederevski Sanjak 1476-1560, s. 33-34.
9 İstanbul Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan Semendire sancağı tahrir defterleri:
Referans numarası
BOA, TD.5
BOA, TD.16
BOA, TD.1007
BOA, TD.1011
BOA, TD.144
BOA, TD.135
BOA, MAD.506
BO