KONGRE BİLDİRİLERİ
TABLO VIII: H.927/M.1521 YILINDA SANCAKTAKİ ZEÂMETLER
Sıra
No
Zeâmet Sahibi
Görevi
Zeâmetin Tabi
Olduğu Nahiye
Zeâmet İçin Ayrılan
Gelir Türü
Zeâmet
Miktarı
(akçe)
Teke
Sancağı
Alaybeyi
Karahisar
2tk., 2hk., 1 c.
25.997
1
Ahmet Bey
2
Pîr Mehmed
-
Bağovası
3 hk., 2 r, 1 ab.
10.831
3
MustafaBey v.
Sinan Paşa
-
Elmalu
6 tk, 2 hk., 1 m., 4 c.,
1 r., 1 mh.
86.092
8 tk., 7 hk., 1 m.,
5 c., 3 r., 1 mh., 1
aşiyâne-i bâz
122.920
Toplam: 3 zaîm
Zeâmetin
Tabi
Olduğu
Nahiye
Zeâmet İçin
Ayrılan Gelir
Türü
Zeâmet
Miktarı
(akçe)
Sıra
No
Zeâmet Sahibi
1
Eslemez Bey
-
Kürt
6 tk., 3 hk., 3 m.,
2y.
50.000
2
Mesih v.
Ulama Bey
-
İğdir
5 tk., 2 hk., 4m.
42.275
İstanos
2 tk., 2 m., 1 r.
20.684
Menteşe
Sancağı
alaybeyi
3
Mehmed
4
Masar Bey
-
Muslu
2 tk.1 hk., 1 m.
14.948
5
Mehmed
Çavuş
Dergâh-ı
Âlî
çavuşu
Karahisar
4 tk., 2 hk., 1 m.,
1 c., 1 y., 4 r.
42.475
Mehmed
Alâiye
Sancağı
alaybeyi
Karahisar
6 tk.
17.159
7
İlyas Çavuş
Dergâh-ı
Âlî
çavuşu
Karahisar
1 tk.
20.523
8
Kâtip Derviş
Dîvân-ı
Âlî kâtibi
Mükerrem
Kömi
1 tk.
7200
6
Bâli Çavuş
Dergâh-ı
Âlî
çavuşu
Mükerrem
Kömi
3 tk.
6331
10
Hasan
-
Elmalu
1 tk., 2 hk.
20.002
Kaş
1 hk.
21.428
31 tk., 11 m., 1
c., 3 y, 5 r.
263.025
Kütahya
Sancağı
alaybeyi
Mehmed
11
Toplam: 11 zaîm
TABLO X: XVI. YÜZYILDA TEKE SANCAĞI’NDAKİ
ZEÂMETLERE DAİR İCMÂL TABLO
TABLO IX: II. SELİM DÖNEMİNE AİT İCMÂL DEFTERDE SANCAKTAKİ
ZEÂMETLER:
Görevi
9
Yıllar
Zaîm
Adedi
Tasarruflarındaki Gelir Türü
Gelir Yekûnu
(akçe)
II.Bâyezid
dönemi
2
2 tk. ve dg.
127.002
1521
3
8 tk., 7 hk., 1 m., 5c., 3 r., 1 mh., 1
ab.
122.920
II. Selim dönemi
11
31 tk., 11 hk., 1 m., 1 c., 3 y., 5 r.
263.025
Kısaltmalar: tk.: tam köy hâsılı, hk: hisseli köy hâsılı, m.: mezraa, c.:Cemaat, r.: resm, mh.:
mahsûl, y.: yaylak, ab.: aşiyâne-i bâz, v.: veled-i, dg.: diğer gelirler.
Tablolardan anlaşıldığı üzere, özellikle yüzyılın ikinci yarısında gerek zaîm sayısında
ve gerekse zeâmetler için tahsis olunan köy sayısında önemli bir artış meydana gelmiştir.
Zaîmlerin gelirlerine bakıldığında, II. Bâyezid dönemine ait olan İcmâl defterde en yüksek
zeâmet 100.000 akçe, 1521 yılında 82.092 akçe, 1568 yılına ait Mufassal defter ile bu
defterin icmâli olduğu tahmin edilen II. Selim dönemine ait İcmâl defterde ise 50.000
akçeydi.
Tablolarda görülen bazı zeâmet sahiplerinin gelir kaynaklarının tamamının Teke
Sancağı’nda bulunmadığı, zeâmet gelirlerinin düşük olmasından da anlaşılmaktadır.
Genellikle küçük timarlarda olduğu gibi, prensip itibariyle büyük timarlarda da gelir
kaynaklarının, dirlik sahibinin evi düzülü olduğu yerde ve yakınında olmasına dikkat
gösterildiği halde 83, özellikle XVI. yüzyılın ikinci yarısında sipahi sayısının artması
bu uygulamayı zorlaştırmış ve başka sancaklardan da dirlik sahiplerine hisseler tevcih
edilmesi ihtiyacını beraberinde getirmiştir. 1578 yılında 24.998 akçe zeâmetle Teke Sancağı
Alaybeyi olan Mehmed’in dirliğinin 19.900 akçelik kısmı Çankırı Sancağı’ndan tahsil
olunmaktaydı 84. Yine XVI. yüzyılın ikinci yarısında, Tablo IX’da isimleri yazılı Alaiye,
Menteşe ve Kütahya sancaklarının alaybeyleri olan Mehmed Beylerin görev yaptıkları
sancaklardan başka, Teke Sancağı’nda da zeâmetlerine dahil köy ve mezraaları tasarruf
83 M. Feridun Emecen, XVI. Asırda Manisa Kazası, Ankara, 1989, s. 282- 283.
84 Ahmet Kankal, “Tapu-Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Çankırı Sancağı”, (A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitsü Basılmamış Doktora tezi),
Ankara, 1993, s. 229.
654
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü
Arşiv Dairesi Başkanlığı
655