KONGRE BİLDİRİLERİ
taraftan kazanın batı sınırı Eflâk Voyvodalığı toprakları içlerine ilerliyor ve böylece bazı Yeni Köy /
Kariye-i Cedid meydana geliyor,ayrıca artık Kariye-i Çıtak ( Romence Ciutacul) gibi Musliman,yani
sırf Muslim (yeni) köylerine rastlanmaktadır. 18.yüzyılın sonunda ise Osmanlı (BOA, DCMM.d
no.26.983 ve 1208/1793 yılına ait28) veya Avrupa ( Sulzer 29 ,1774-1782 yıllarına ait) kaynaklarına
göre Ibrail Kazasında 50-55 köy bulunuyordu ( böylece Tuna sol,Romen kıyısında, Ibrail Kazası en
büyük Osmanlı kazası olmuştur: aynı zamanda Yergöği/ Giurgiu Kazasında 35 köy ve Kulle/Holovnik/
Turnu Niyâbetinde sadece 3 köy vardı 30 ).Ahalisinin çoğu Hıristiyan(Romen) kalmasına rağmen
kazadaki köylerin ya da Ibrail kasabası mahallelerinin isimleri birkaç istisna ile artık Türkleşmiştir.
Ama bu demografik,toponimik ve onomastik değișikliklerle ilgili teferruatlara șimdi fazla
girmiyelim.
Bu defterlerin Romanya tarihi için önemi fevkalâde büyüktür.Bir defa muhafaza edilen
yerli,Romen belgeler çok nadir,böylece onların yerinde kullanılan Osmanlı vesikaları çok kıymetlidir.
Osmanlı idaresi altında bulunan Romen kentleri ve kazalarının nüfusu ,sosyal ve dinî-etnik
yapısı,insan ve yer adları hakkında fevkalâde detaylı ve kıymetli bilgiler alabiliriz .Örneğin,Brăila
liman kenti,kalesi ve kaza köyleri hakkındaki Tapu Tahrir ve Cizye defterleri bir nevi altın madendir
31
. Brăila’ya dair en eski Tahrir Defteri ( 977/1570 yılına ait 483 no.lu TTd) ki bu şehrin Osmanlıya
katılmasından așağı yukarı 30 sene sonra yapılmıştır,yeni Osmanlı realiteleri yanında eski Romen
kentin struktürü ,eski Romen müesseseleri mirası da bulunmaktadır 32 . Bundan uzun kısmını geçen
sene Brăila’da neșrettim ,șimdi 16.yuzyıla ait diğer TT ve Cizye defterleriyle ve hatta yaptığım detaylı
mukayese bu sene Inşallah basılmaktadır 33.
Bu kaynaklar üzerine çalışırken bunların (Prof.Heath Lowry’nin gösterdiği ) „tuzakları
ve sınırlarını” (Pitfalls and Limitations) 34 unutmıyalım.Bunlardan en tehlikeli ve en önemlisi geniș
seriyle değil,tek defterle uğraşmak.Ayrıca TT defterleri mutlaka o dönemine ait bașka kaynaklarla
karșılaştırılmaları lâzım. Yine tarihçi olarak büyük dikkatle o tahririn nasıl,ne șartlarda yapılmıștır 35
diye araştırmamız lâzım.
Her halde Tapu Tahrir Defterlerinin yayınlanması ve değerlendirmesinde Türk Arşivlerinin
yardımı ve uluslararası işbirliği gerekmektedir.
KAYNAKÇA
-Arhiva Ministerului Afacerilor Externe al României(Romanya’ nın Dışışlerı Bakanlığı),
Fond Constantinopol( Istanbul Fonu),vol.417,passim;apud Alina Sava (2012).
- Bașbakanlık Osmanlı Arşivi(BOA),TTd no.483, 977/ 1570;
KKd no.3800, 995/1586-1587;
TTd no.688, 1006/ 1597-1598;
TTd no.701, 1006/ 1597-1598;
TTd no. 775, 1052/ 1642;
DCMMd no.26983, 1.M.1208- 05.08.1793 vs.
-Bașbakanlık Osmanlı Arșivi Rehberi (2010), Ankara.
-Beldiceanu- Steinherr,Irène-N.Beldiceanu (1978),”Règlement ottoman concernant le Wrecensement
(première moitié du XVIe siècle)”,Südost-Forschungen, Bd.XXXVII,S.1-40.
28 Engin 2012 :passim.
29 Giurescu 1968: 83 .
30 Giurescu 1968: 83.
31 Maxim 1994 (neșri:1999) : III,973-978;Maxim 2011:passim.
32 Maxim 2012: 298-423.
33 Maxim 2013.
34 Lowry 1992: 3-18.
35 Sertoğlu 1958: 306- 307;Beldiceanu 1978: 1-40.
236
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü
-Bilge,Sadık Müfıt(2010),Osmanlı’ nın Macarıstanı.Osmanlı Hâkimiyetindeki Macaristan’ın Tarihî
Coğrafyası ve Idarî Taksimâtı(1526-1718),Istanbul: Kitabevi.
-Danișmend,I.H. (s.a.), Osmanlı Tarihi Izahlı Kronolojisi,cüz 10, Istanbul.
-Dávid,Géza(1997), Studies in Demographic and Administrative History of Ottoman
Hungary,Istanbul:The Isis Press.
- Dávid,Géza( 1999),”The Eyâlet of Temesvár in the Eighteenth Century”,Oriente Moderno,XVIII,1,
pp.113-128.
-Doğan,Aslıhan (1993), Tapu ve Kadastro Kuyȗd-u Kadîme Arșivi Mufassal,Icmâl, Evkâf ve Derdest
Defterleri’nin Toplu Kataloğu, yüksek lisans tezi, Ankara.
-Engin,Hakan (2012), ”Ibrail Kalesi’nin Modernizasyonu (18.Yüzyıl Sonu ve 19.Yüzyıl Başlarına ait
Osmanlı Arşivi Belgelerine Göre)”, Cumhuriyetin 89. Yılında TUNA VE KARADENIZ BÖLGESINDE
TÜRK-ROMEN DOSTLUĞU Türk-Romen Sempozyumu,Brăila-Constanța, 18-21.10.2012
(basılmaktadır).
-Feneşan,Cristina(1993),”Recensements fiscaux de l’eyalet de Timișoara dans la seconde moitié
du XVIe siècle (d’après les Mühimme Defterleri) ” , Revue des Ėtudes Sud-Est Européennes,vol.
XXXI,nr.1-2.
- Fodor,Pál (1996),” Das Wilajet von Temeschwar zur Zeit der Osmanischen Eroberung”, SüdostForschungen,Bd.55,S.25-44.
- Giurescu,Constantin C.(1968),Istoricul orașului Brăila din cele mai vechi timpuri până astăzi( En
eski zamanlardan beri bugüne kadar Brăila șehrinin tarihi), București:Editura științifică.
- Halasi-Kun,Tibor( 1984), ”Haram county,and the Ottoman Modava nahiyesi”, Archivum
Ottomanicum,IX,27-89.
-Hurmuzaki (1888), Documente privitoare la istoria Românilor(Romenlerin Tarihine ait Belgeler),vol.
III/2,ed.I.Slavici;(1893),Supl.II