KONGRE BİLDİRİLERİ
701 no.lu defterinin tarihine gelince ( „1574” 17) hiç bir şekilde geçerli değildir: 688 ve 701 no.lu
defterler yan yanına koyarsak tamamen aynı defter(ufak tefek değişik variyantları da olsun) olduğu
açıkça gösterilmektedir.Dolaysıyla bu defterin tarihi de 1006/1597-1598 senesi olması lâzımdır.
Öyleyse bu defter III.Mehmed’in saltanatı ilk yılları (1595-1596)’na ait olamaz çünkü o zaman
Brăila,Osmanlıya karşı isyan eden Eflâk Voyvodası meșhur Mihai Viteazul(1593-1601) işgali altında
bulunmuştur18 ve yeni tahrir sadece kale/kentin ve kazanın terkedilmesinden sonra yapılabilmiştir.
Bu tuhaf durumu tarihçi olarak sadece șiddetli olaylarla izah edebilirim; bu șiddetli olaylar
(dışarıdan hücȗmlar) 1574 ve 1594-1595 yıllarında vuku bulmuştur.1574 yılında Boğdan Voyvodası
Ioan (Türkçe Yuvan)( 1572-1574),onun tahtını isteyen boyarların ve Osmanlı adayı olan Petru
Voyvoda ‘yı (1574-1579, 1582-1591) ve bunun kardeşi Eflâk Voyvodası Alexandru Voyvoda’yı (15681577) Nisan ayında Braila’dan çok uzak olmayan Jiliște’ de yenip Bükreş tahtına kendi adamı Vintilă
Voyvoda’yı yerleştirdikten sonra Brăila’da sığınan mağlup Petru Voyvoda’yı ararken bu liman kentini
Mayıs başlarında ateşleyip korkunç bir șekilde 4 gün süresince kanlar içinde yağma etmiştir 20 .
Hücumun hedefi Hıristiyan Voyvodalık rakibi olan Petru ve maiyeti (askerleri) oldukları için böylece
bu rakibin yerli Hıristiyan müttefikleri en çok hücuma uğramışlar, ama tabii ki Muslim nüfusu da
kayıplar uğramıştır. 1594 yılın sonunda ise ( biraz daha önce yanı 3/13 Kasım 1594 ‘te ) Osmanlı’ya
karşı isyan eden yukarıda zikredilen Mihai (Viteazul) Voyvoda hem Brăila kalesini muhasara etmiș
hem de varoșunu da yağmalamıştır. Ibrâyil kadısının Divân-ı Hümâyun’a sunduğu 3 Cemaziülevvel
1003/ 14.01.1595 tarihli arza göre “vilâyet-i Eflâk Voyvodası olan Mihâl-ı bed-fi’âl re’âyâ ve berâyâ
ile isyân olub Ibrâyil kalesin muhasara ve vâroșa bi’n-nâr ve esbâbların<ı> cemi’ân nehib-i gâret
idüb”21diye yazılmıştır. ”Re’âyâ ve berâyâ” sözlerine gelince șunu sormamız lâzım:hangi ”re’âyâ ve
berâyâ” :Eflâklı mı? Ibrâyil Kazasınınki mi? Ne olursa olsun gayet açıktır ki (o zaman re’âyâ terimi
vergi ödeyen sadece gayrimuslim nüfȗsu için kullanıldığı için) Braila kalesi ve varoșu’na hücum ve
sonra kaleyi muhasara eden Mihal Voyvodanın müttefıkleri gayrimuslim re’âyâ yani Hıristiyanlar
olmaları lâzımdı.Öyle ise bu darbe en :v