KONGRE BİLDİRİLERİ
Prof. Dr. Mihai MAXIM
University of Bucharest / ROMANIA
K
ROMANYA TARİHİ İÇİN TAPU TAHRİR DEFTERLERİNİN ÖNEMİ
onumuzun açısından tarihî Romanya’yı iki bölgeye ayırabiliriz:1.bölge ki Devlet-i
Osmanîye’ye harâçgüzâr/ özerk olan Eflâk-Boğdan(aşağı yukarı 1400-1878 yılları süresince)
ve Erdel(1541-1699 yıllarında) Prenslikleri(Voyvodalıkları, Beylikleri)’ni kapsamaktadır; ve
2.bölge ki bu Prensliklerden alınıp Osmanlı Devleti tarafından doğrudan doğruya katılan Dobruca ve
Banat bölgeleri,Hotin,Akkerman(Cetatea Albă),Bender(Tighina),Ibrâ’il(Brăila),Yergöğü(Giurgiu),K
ulle(Holovnik, Turnu),Arad ve Varad(Oradea) kale ve sancak/kazaları’nı içine almaktadır.
Bir an önce şunu belirtmemiz lâzım: burada bizi ilgilendiren bölge 2.bölge olacaktır.
1.bölgeye gelince vakfiye’lerden alınan mefrȗz ül-Kalem maktȗ’ül-kadem min küllî-l vücȗh serbest(
“ Kalem’den ayrı,topraklarına ayak basmak yasak ve her açıdan serbest”)18.yy.formülüne göre bu
harâçgüzâr (tâbi’,vasal) devletler (tributary states) veya ,diğer bir deyimle, Büyük Devletler (Düvvel-i
Azâme ) olan Osmanlı ( Devlet-i Alîye ),Macaristan/Avusturya ve Polonya/Rusya arasında tampon
devletleri(buffer states) olarak iç ișlerinde șeklen,hukȗken (de jure) tam özerkti;ama diğer taraftan
Kanunî Sultan Süleyman’ın zamanından (1530 yıllardan) beri 1 Eflâk-Boğdan re’âyâsı sâir Memâlik-i
Mahruse re’âyâsı gibi diğer formülüne göre bu tâbi’ Prenslikler artık dış ilișkilerinde,uluslararası
alanda,bağımsızlıklarını hukȗken kaybederken tâ 1878 yılı Kongresine kadar Osmanlı memleketler
(Memâlik-i Mahruse)’nin bir parçası veya Osmanlı sisteminin ( The Ottoman Commonwealth) bir
kısmı sayılırken Romenler ise hem Osmanlı hem Avrupa Büyük Devletleri iddialarına göre Osmanlı
re’âyâsı yani modern deyimle Osmanlı ”vatandaşları” olarak sayılırdı;buna göre buralara Osmanlı vergi
sistemini de sokmaya ( bașarısızlıkla) denediler2 ;ama böyle girișim ve iddialar Romenler tarafindan
reddedilirdi 3 .Ne olursa olsun bizim konumuz açısından Tuna Kuzeyindeki Romen Voyvodalıklarının
1 Hurmuzaki 1893 : Supl.II,1 : 24-27 (doc.nr.9)( Eflâk-Boğdan voyvodalarına,bu Prensliklerin komşuları olan Leh ve Macar krallarına da
direkt (doğrudan) dış ilişkilerini geliștirmesini yasaklayan Kanunî’nin 1531 tarihli mektubudur).
2 Maxim 1973: 557.
3 Romen Prensliklerinin bu çelișkili,tartışılan statüleri hakkında bkn.Maxim 1999 ;Maxim 2001 vs.
230
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü
Arşiv Dairesi Başkanlığı
231