KONGRE BİLDİRİLERİ
letter, summary, copy and draft registers. Most of these are composed in the 1860s and 1870s. The
appendixes include all registers of the pre-collection Vidin. The initiative aims not only to develop
a digital catalogue of all 54 pre-collections, but also to popularize the shared cultural heritage of the
Ottoman Empire.
Keywords: “St. Cyril and Methodıus” National Library, Oriental department, archival collections,
Ottoman documents, digital catalogues, Vidin, registers.
“Aya Kiril ve Metodiy” Milli Kütüphanesine Bağlı Oryantal Bölümü’ndeki “Vidin” Önfonu
Defterleri
1877–1878 Osmanlı-Rus savaşı sırasında İstanbul’a çekilen Osmanlı görevlileri yıllar boyunca
hazırlayıp sakladıkları belgelerin büyük bir kısmını beraber aldılar. Bu belgelerin sınırlı bir kısmı
ilk önce çeşitli el yazmalarıyla basma kitaplara zengin Vidin, Samokov ve Sofya’daki büyük vakıf
kütüphanelerine1 yerleştirildi. Sofya kütüphanesindeki zenginliğin kaderi hala belli değilse de savaştan
hemen sonra Vidin kütüphanesindeki el yazmalarıyla basma kitapların çoğunun Osmanlı hükümetine
teslimi açıkça tespit edildi2. Samokov’dakilerin bir kısmı Petersburg’a gönderildi3. Ilya Zaytzev’e
göre Moskova’da Tırnova kütüphanesine vakfedilen iki el yazması da bulunur4. Çağdaş Bulgaristan
topraklarında kalan bütün Osmanlı belgeleri, el yazmalarıyla5 basma kitaplar6 zamanla “Aya Kiril ve
Metodiy” Milli Kütüphanesine bağlı Oryantal bölümü’ne emanet edildi.
Yirminci yüzyılın otuzlu yıllarına doğru ancak 1609 dosya oluşturan bu belgeler yüze kadar
7
sicil , vergi ve nüfus defterleriyle perakende evraklar kapsıyordu. Bir kaç araştırmaya konu olan
1 Staynova, Mihaela. “Osmanskite biblioteki v bılgarskite zemi XV-XIX vek”. Sofıa, 1982; Sıbev, Orlin. “Novi arhivni izvori za osmanskite
biblioteki v bılgarskite zemi prez XVII-XIX vek”. Proceedings of the International Symposium on Islamic Civilization in the Balkans Sofia,
April 21-23, 2000. Ed.: R. M.Z. Keilani, S. Todorova, Istanbul, 2002, 223-239; Kenderova, Stoyanka. “Bibliothèques et livres musulmans dans
les territories balkaniques de l’Empire ottoman: le cas de Samokov: XVIIIe – première moitié du XIXe siècle”. Septentrion, 2003.
2 İvanova, Svetlana. “Komplektuvane, formirane i razkrivane na sbirkite na Orientalskiya otdel na NBKM (kım Pıtevoditel na Orientalskiya
otdel na NBKM)”. İzvestiya na Dırajavnite arhivi. 2000, 79, s. 9-10.
3 İvanova, Zorka. “Samokov-Moscou (Les peregrination d’un manuscript)”. Edutes balkaniques, 2008, 2, 129-148.
4 Zaytzev, Ilya. “Dve arabskie rukopisi iz Tırnovo v moskovskih sobraniyah”. Obstuvane s Iztoka. Yubileen sbornik, posveten na 60-godişninata
na Stoyanka Kenderova, Sofia, 2007, 420-423.
5 Oryantal bölümündeki el yazmalarının genel bir kataloğa sahip olmamalarına rağmen Osmanlıca el yazmaları ve bazı Arapça el yazmaları
bir kaç makale, sergi rehberleriyle belli bilim dallarına yoğunlaşan kataloglar içine alındı. Farsça el yazmaları özel bir kataloğa sahiptir (Izz alDin, Yousıf. “Makhtutat arabiyya fi Maktabat Sufiah al-wataniyya al-bulghariyya (Kiril wa-Mitudi)”. Baghdad, 1968; Darwish, Adnan “Fihris
al-makhtutat al-arabiyya al-mahfuza fi Dar al-kutub al-shabiyya Kiril wa Mitudi fi Sufiya”. Al-Juz al-awwal-al-thani. Dimashq, 1969-1974;
Sayyar, Jemshid. “Opis na persiyskite rıkopisi v Narodnata biblioteka “Kiril i Metodiy”. Sofia. 1973; Petkanova-Bojanova, Ganka. “Opis na
arabskite rıkopisi”. Cilt 1.: Kuran. Sofia. 1977; Kenderova, Stoyanka. “Catalogue of Arabic Manuscripts in SS Cyril and Methodius National
Library, Sofia, Bulgaria. Hadith Science”. Ed. by M. I. Waley, London, 1995; Stoilova, Anka, Zorka. Ivanova. “The Holy Quran through the
Centuries. A Catalogue of the Exhibition of Manuscripts and Printed Editions Preserved in the SS Cyril and Methodius National Library”.
Sofia, 1995; Ivanova, Zorka, Anka Stoilova. “Sbirki ot arabografiçni knigi v s. Çepintzi. Smolyansko”. Bılgarki foklor, 1996, XXII, 3-4,
84-92; Stoilova, Anka, Zorka. Ivanova. “Za dve novi sbirki ot arabografiçni knigi, zapazeni v Bılgaria”. Sıdbata na müsülmanskite obstnosti
na Balkanite. Cilt 2: Müsülmanskata kultura po bılgarskite zemi. Ed. R. Gradeva. S. İvanova, Sofia, 1998, 380-399; Ivanova, Zorka, Anka
Stoilova. “Arabografiçni knigi, sıhranyavani v s. Elhovetz, Smolyanska oblast”. Sıdbata na müsülmanskite obstnosti na Balkanite. Cilt 4:
Islam i kultura. Ed. G. Lozanova, L, Mikov, Sofia, 1999, 175-196; Ivanova, Zorka. “Bulgaristan’da Vakıf Kütüphaneleri Tarihinden XVIIIXIX Yüzyıllarda Küstendil Vakıf Kütüphanesi”. Bilgi Serüveni: Dünü, Bugünü ve Yarını... Türk Kütüphaneciler Derneği’nin Kuruluşunun 50.
Yılı Uluslararası Sempozyum Bildirileri 17-21 Kasım 1999 Ankara. Ankara, 1999, 74-89; Kenderova, Stoyanka, Zorka Ivanova. “From the
Collection of the Ottoman Libraries in Bulgaria during the 18th – 19th Centuries. Catalogue of the Exhibition of Manuscripts and Old Printed
Books”. Sofia, 1999; Ivanova, Zorka. “Otnovo za rıkopisnoto nasledstvo na Smolyanskiya regi