OZON TABAKASI VE
DELİNMESİ
TÜRKİYE’DE
RÜZGÂR ENERJİSİ
Ozon (03) üç oksijen atomundan oluşan, atmosferdeki
diğer temel gazlara göre çok az miktarda bulunan ama
iklim ve canlıların yaşamı üzerinde büyük etkisi olan
renksiz, zehirli bir gazdır. Gökyüzünün mavi renkte görünmesi
bu gaz sayesinde olmaktadır. Sıvı halde lacivert
renge dönüşen ozon gazı, dünyayı güneşten gelen morötesi
radyasyona karşı korumaktadır.
Ozon atmoserin iki ayrı katmanında iki ayrı şekilde bulunur.
Stratosfer katmanında 19 ile 45. kilometreler arasında
ozonosfer denilen bölümde doğal olarak bulunan
ve atmosferdeki toplam ozonun %90 kadarını oluşuran
ozon, “iyi huylu ozon” olarak adlandırılır, çünkü bunlar
güneşten gelen zararlı ultraviole radyasyonu tutmaları
nedeniyle hem yeryüzündeki çalıları korumakta, hem de
yeryüzünün fazla ısınmasına engel olmaktadır. Troposferde
yaklaşık yerden 10 kilometreye kadar görülebilen
ve atmosferdeki toplam ozonun %10’unu oluşturan, insanların
çeşitli etkinlikleri sonucu oluşan ozon’a ise “kötü
huylu ozon” denilmektedir, çünkü bunlar endüstri atıkları,
eksoz gazları ve azotoksit (NOx) türevlerinin güneş
radyasyonu ile tepkimeye girmesi sonucu ortaya çıktığından
insan ve diğer canlılar için zararlı olmaktadır.
Ozon deliği, 1970’lerin sonundan beri kutuplar üzerindeki
stratosferde (ozon tabakası) ilkbaharda görülen
ozon hacmi düşüşünü ifade eder. Floroklorokarbon
(CFCs), karbon dioksit, ve metan bileşiklerinin atmosfere
salınması ile ozon moleküleri parçalanmaktadır. Yani,
ozon delinmesinin başlıca nedeni atomik halojenlerin
ozon moleküllerini tahrip etmesidir. Ozon yoğunluğunun
ultraviole ışınlarını tutma görevini yapamayacak kadar
azalması sonucunda ozonosfer Güneş’in tehlikeli ışınlarına
karşı olan süzgeç görevini yerine getirememektedir.
Rüzgâr gücü, elektrik üretmek için rüzgâr türbinleri, mekanik
güç için yel değirmeni, su veya kuyu pompalama
için rüzgâr pompaları veya gemileri yürütmek için yelkenler
kullanarak rüzgârın kullanışlı formundaki rüzgâr
enerjisinin sonucudur. Rüzgâr enerjisi ise hareket halindeki
havanın kinetik enerjisidir. Türkiye’de rüzgâr enerjisinin
tarihi uzun yıllara dayanmaktadır. İl olarak Elektrik
İşleri Etüt İdaresi tarafından başlatılan rüzgâr enerjisiyle
ilgili çalışmalar başlangıçta rüzgâr potansiyelini tespit
etmek amacıyla yapılmaktaydı. Öte yandan ülkemizin
rüzgâr gücü en hızlı gelişmeyi ise 2005 yılında devreye
giren “Yenilenebilir Enerji Kanunu” sonrasında göstermiştir.
Günümüzde Türkiye’de yer seviyesinden 50 metre yükseklikte
ve 7,5 m/s üzeri rüzgâr hızlarına sahip alanların
kilometre başına 5 MW gücünde rüzgâr santrali düştüğü
kabul edilmiştir. Bu varsayım ve 2007 yılında hazırlanan
Rüzgâr Enerjisi Potansiyel Atlası doğrultusunda Türkiye’nin
rüzgâr enerjisi potansiyeli 48,000 MW olarak belirlenmiştir.
Bu potansiyelin karşılığı ise Türkiye yüz ölçümünün
%1.30’una karşılık gelmektedir.
Türkiye’nin batısı rüzgâr enerji santralleri kurmak için
daha elverişli coğrafi koşullara sahiptir bu yüzden Türkiye’nin
ilk rüzgâr santrali Demirer Holding’in Çeşmede
kurduğu santraldir. İzmir Çeşme Germian’da (1.5MW),
Alaçatı’da (7.2MW); Çanakkale Bozcaada’da 10.2MW);
İstanbul Hadımköy’de (1.2MW) gerçekleşen rüzgâr santralleri
bu şekilde ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda 2005
yılında devreye giren “Yenilenebilir Enerji Kanunu”nun
ardından Bandırma, Çeşme yarımadası, Hatay, Manisa,
Çanakkale’de gerçekleştirilen 150 MW gücündeki santraller
kanunun ilk meyveleridir.
Türkiye Rüzgâr potansiyeli yüksek ülkeler arasında sayılmaktadır.
Örneğin Avrupa parlamentosunun belirlediği
rüzgâr endeksinde Danimarka 100, İngiltere 2800 ve
Türkiye 2000 birim üzerinden ölçeklendirilmiştir. Devletin
ise 2023 yılına kadar 20,000 MW kurulu rüzgar gücü
kapasitesine ulaşma hedefi vardır.
SOSYAL BİLİMLER
ZÜMRESİ
Kaynakça:
http://www.sosyalokulu.com/y-57-Ozon-Tabakasi-ve-
Ozon-Gazi.html
http://www.turkcebilgi.org/cografya/genel-cografya/
ozon-tabakasinin-incelmesi-32521.html
Gül GÖKTUĞ
11-B
Kaynakça:
http://www.sosyalokulu.com/y-220-Turkiyede-Ruzgar-
Enerjisinin-Tarihi.html
http://www.enerjiatlasi.com/ruzgar/
Elsu Doğa İNCESU
11-B
THE CLAPPER 2016 - 2017 71