ÇOCUKLUK VE ERGENLİK DÖNEMİNDE OBEZİTE
• Fiziksel aktivite: Enerji bazal metabolizma, büyüme,
ısı oluşumu, doku yenilenmesi, enfeksiyonlara
direnç ve aktivite ile harcanmaktadır. Enerjinin büyük
bir kısmı bazal metabolizma için kullanılmaktadır.
Obezlerde metabolik hızın azaldığı hipotezi
savunulmaktadır. Pozitif enerji dengesini engelleyecek
en önemli parametre fiziksel aktivitedir. Çeşitli
nedenlere bağlı olarak çocukların daha az aktif olmaları,
spor etkinliklerinde azalma, durağan aktivitelerin
artışı, beslenmeleri benzer olan çocuklarda
pozitif enerji dengesinin oluşmasına yol açmaktadır.
Ayrıca televizyon dışında harcanacak zaman, çoğunlukla
ev dışında harcanacak zamandan kullanılır.
Şişmanlık günümüzde hem gelişmiş hem de gelişmekte
olan ülkelerde önemli bir sağlık sorunu olarak
karşımıza çıkmaktadır. Şehirleşme, ekonomik
gelişme ve diyet alışkanlıklarındaki hızlı değişimler
beslenmede olumsuz değişiklikler yaratmaktadır.
Bu değişiklikler içinde ev dışı beslenmenin artması,
porsiyon büyüklüğü, besin çeşitliliği, özellikle şekerle
tatlandırılmış içeceklerin tüketiminin artması ve
ayaküstü hızlı hazırlanan besinlerin ve atıştırma tabir
edilen enerji ve yağ oranı yüksek, kolay yenen ve
her yerde satılabilen yiyeceklerin artması da önemli
bir etken olarak gösterilmektedir. Burada üzerinde
durulması gereken konulardan birisi de şekerle
tatlandırılmış gazlı içeceklerdir. Şeker eklenmiş içecekler,
sporcu içecekleri, şekerle tatlandırılmış meyve
suları gibi enerji veren içecekler süt, ayran gibi
besinlerin önüne geçmiştir. İştah besin maddesinin
cinsinden de etkilenmektedir. Fazla miktarda yağ
içeren besinler çocukların daha fazla iştahını açmaktadır.
Taze sebze ve meyveler genellikle daha fazla
çiğnenerek ve uzun sürede yenmektedir. Emilimi ve
sindirimi daha geç olduğu için doygunluk hissi daha
uzun süre devam etmektedir. Karbonhidrat içeren
besinlerin çabuk emilimi glükoz ve insülinin hızlı
artışına neden olmaktadır. Sonuçta reaktif hipoglisemi
gelişmekte ve daha fazla yeme arzusu ortaya
çıkmaktadır.
THE CLAPPER 2014 - 2015 116
Yeme ile ilgili çeşitli mesaj ve modeller ve yeni besin
ürünlerinin duyurulması televizyon yolu ile olur. Televizyon,
çocuğu sedanter yaşama yöneltirken besin
alımını uyarıcı niteliktedir. Bu nedenle günlük televizyon
izleme süresi ile obezite prevelansı arasında
pozitif bir ilişki vardır. Okula servis ile gitme, asansör
kullanımı, uzaktan kumandalı cihazlar, sınavlar için
uzun süreli çalışma saatleri, yeşil alanlardan yoksun
apartman yaşamı, spor dersi yerine başka derslerle
uğraşmak anlayışı çocuklarda şişmanlığın fiziksel aktivite
azlığına bağlı nedenleridir.
• Aile: Aşırı yeme olanakları ve evde bulunan yiyecekler
bir çocuğun beslenmedeki seçiciliğini etkiler.
Evde bulunan ve ulaşılabilen besinlerden ebeveynler
sorumludur. Bazı çalışmalar ailenin sosyoekono-